ΑΝΤΙΠΟΔΕΣ

Εγκλωβισμένοι στους κενούς χώρους ενός διεθνούς αεροδρομίου, οι χαρακτήρες των διηγημάτων, που διασταυρώνονται χωρίς να συναντηθούν, βρίσκονται, με τον τρόπο του ο καθένας, σε μια μεταιχμιακή στιγμή. Η μετέωρη θέση τους, η αναμονή, η ένταση του ταξιδιού, οδηγούν σε έναν χαμηλόφωνο μονόλογο, γεμάτο προσμονές, αναμνήσεις και εσωτερικές ρήξεις. Με ψυχολογική και γλωσσική ακρίβεια, με εφευρετικότητα και τρυφερότητα, η Ελίζα Παναγιωτάτου συγκροτεί ένα πρισματικό συλλογικό πορτραίτο.

Ο χαράκτης Φώτης Βάρθης, εμπνεόμενος από τις παραλογές, φιλοτέχνησε εννιά χαρακτικά έργα που μιλούν για τις εκφάνσεις του γυναικείου πόνου. Τα αρχετυπικά μοτίβα της θυσίας, του αποχωρισμού, της κακοποίησης, της βίας, της προσμονής, τοποθετούνται σε ένα άχρονο και άτοπο εικαστικό περιβάλλον, που διατηρεί την ένταση και το λυρισμό του δημοτικού τραγουδιού, με αναφορά στο αφηγηματικό στοιχείο των παραλογών.

Ο Χρυσόστομος Τσαπραΐλης κλήθηκε να διηγηθεί εκ νέου τις ιστορίες αυτές, έχοντας όμως πλέον ως αφετηρία τα χαρακτικά και όχι τα δημοτικά τραγούδια. Δημιούργησε έτσι μια σειρά εννιά ιστοριών που συνομιλούν με το έργο του Βάρθη, αλλά αποδίδουν τη δική του προσέγγιση στον γυναικείο πόνο.

«Περπατάμε μέσα σε έναν κήπο, ο κήπος οδηγεί σε μονοπάτι, το μονοπάτι οδηγεί σε δρόμο, ο δρόμος στην πόρτα του σπιτιού μας.» Όμως το σπίτι, δεν είναι ένα σταθερό σημείο ή ένα καταφύγιο, αλλά μια σειρά από τοπία, ανοιχτά στα ενδεχόμενα, ένας χειροποίητος χάρτης διαδρομών με πολύ προσωπικά σημάδια, με δέντρα, με πρόσωπα οικεία και μυθικά, με ένα τραγούδι που θέλει να φτάσει ώς το ξέφωτο, ώς την ελπίδα.

Σ’ αυτό τον κόσμο που είναι γεμάτος βλάβες οδηγεί και ο δικός μας δρόμος. Στη σκονισμένη άκρη του, δίπλα σε γιγάντιες ρεκλάμες για υποδήματα Bally, αυτοκίνητα Studebaker, παγωτά, δίπλα στις αναμνηστικές πλάκες για τους νεκρούς των τροχαίων, υπάρχει ακόμα χώρος για μερικές πιθανές ιστορίες, στις οποίες η ανθρωπότητα κοιτάζει τον κόσμο μέσα από τα μάτια ενός συνηθισμένου ανθρώπου, κάθε απλή αναποδιά αποκτά απρομελέτητα καθολικό χαρακτήρα, το δικαστήριο και η δικαιοσύνη εμφανίζονται στο οπτικό πεδίο, ίσως μάλιστα και η χάρη, όπως αυτά τυχαία συλλαμβάνονται και καθρεφτίζονται στο μονόκλ ενός μεθυσμένου.

λαρίσε Λισπέκτορ, η σημαντικότερη Βραζιλιάνα συγγραφέας του 20ού αιώνα, στην Ώρα του αστεριού, το τελευταίο και γοητευτικότερο έργο της, που δημοσιεύτηκε το 1977, λίγο μετά το θάνατό της, αφηγείται την ιστορία της Μακκαμπέας, μιας άσημης, φτωχής και άχρωμης κοπέλας, που ζει στο Ρίο ντε Τζανέιρο, μέσα από την οπτική ενός άντρα συγγραφέα. Πρόκειται για μια αρχετυπική ιστορία που φτάνει στην υπέρτατη απλότητα και υπαρξιακή ένταση. Όπως γράφει ο αφηγητής: «Στα χέρια μου βρίσκεται ένα πεπρωμένο, και μολοντούτο δεν νιώθω πως έχω την εξουσία να επινοώ ελεύθερα: ακολουθώ μια κρυφή μοιραία γραμμή. Υποχρεούμαι να αναζητήσω μια αλήθεια που με υπερβαίνει. Γιατί άραγε γράφω για μια νεαρή που ώς και η φτώχεια της είναι ξεστόλιστη; Ίσως γιατί σε αυτήν υπάρχει απομόνωση και, ακόμη, επειδή στη φτώχεια σώματος και πνεύματος αγγίζω την αγιότητα, εγώ που θέλω να αισθανθώ τα χνώτα του πέρα από εμένα. Μήπως και γίνω κάτι παραπάνω απ’ ό,τι είμαι, μια που είμαι τόσο λίγος.»

Η έκδοση συνοδεύεται από ένα κείμενο της Ελέν Σιξού, γραμμένο ειδικά για την Ώρα του αστεριού, και από εκτενές εργοβιογραφικό σημείωμα.

Ένας άντρας ξυπνάει μέσα στο αυτοκίνητό του χωρίς να θυμάται τίποτα. Όταν ξεσπά καταιγίδα, αναγκάζεται να βρει καταφύγιο σ’ έναν παράξενο οικισμό. Θα μείνει στο σπίτι μιας οικογένειας, δουλεύοντας και ακολουθώντας την ασυνήθιστη ζωή της κοινότητας. Με αδρές γραμμές, ο Κωνσταντίνος Χατζηνικολάου δομεί υπόγεια έναν κόσμο όπου κυριαρχούν τα σώματα και τα αντικείμενα, οι ψυχικές εντάσεις, η σκληρότητα, οι συμβολικές σχέσεις, αλλά κυρίως το διαρκές παιχνίδι του φωτός με το σκοτάδι.

«Δεν αναγνώριζα πια αυτά που έλεγα. Δεν αναγνώριζα πια τις ίδιες μου τις αναμνήσεις όταν τις αφηγούμουν· δεν αναγνώριζα πια αυτά που είχα ζήσει με τη μορφή που είχαν επιβάλει στην αφήγησή μου, έχανα τον εαυτό μου, ήξερα πως αν προχωρούσα σε αυτή την αφήγηση θα ήταν πολύ αργά για να γυρίσω πίσω, αυτό που θα ήθελα να πω θα χανόταν, αισθανόμουν πως αν ένα πράγμα δεν λεγόταν τη στιγμή που έπρεπε να ειπωθεί θα εξαφανιζόταν, χωρίς δυνατότητα επιστροφής, η πραγματικότητα θα απομακρυνόταν, θα διέφευγε, εκείνη τη στιγμή και για πάντα, καταλάβαινα πως υπήρχαν ορισμένες σκηνές, ορισμένα πράγματα που δεν θα έπρεπε να τα πω αν ήθελα να θυμάμαι τα πάντα, πως δεν μπορούμε να θυμόμαστε παρά ξεχνώντας, και πως αν με πίεζαν να θυμηθώ τότε ήταν που θα ξεχνούσα τα πάντα.»

Το δεύτερο μυθιστόρημα του Εντουάρ Λουί, ενός από τους πιο σημαντικούς νέους Γάλλους συγγραφείς, διαδραματίζεται με επίκεντρο ένα γεγονός που συμβαίνει τις πρώτες ώρες της 25ης Δεκεμβρίου. Ο Εντουάρ, που βρίσκεται μόνος του την ημέρα των Χριστουγέννων, φέρνει στο σπίτι του στο Παρίσι έναν τριαντάχρονο άντρα, ονόματι Ρεντά, αλγερινής καταγωγής. Επί αρκετές ώρες συζητούν, κάνουν έρωτα και κοιμούνται. Το επόμενο πρωί ο Ρεντά ξεσπά, απειλεί τον Εντουάρ με ένα πιστόλι, τον βιάζει και φεύγει. Ο πρωτοπρόσωπος αφηγητής, που μας διηγείται την ιστορία εκ των υστέρων, με ένα εκπληκτικό προφορικό ύφος, είναι ο ίδιος με το πρώτο μυθιστόρημα του Λουί, που υπήρξε εξαιρετικά επιτυχημένο και στην Ελλάδα