ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, η χρήση ψυχοτρόπων ουσιών ευθύνεται για 450.000 θανάτους ετησίως και η επιβλαβής χρήση αλκοόλ για 3,3 εκατομμύρια θανάτους, ενώ συνδέεται με τουλάχιστον 60 διαφορετικές ασθένειες και επιπλέον επιβαρύνει την υγεία και την καθημερινότητα των ανθρώπων στο περιβάλλον του εξαρτημένου ατόμου. Αυτές είναι δύο χαρακτηριστικές όψεις του φαινομένου των εξαρτήσεων, το οποίο παραμένει διαχρονικά επίκαιρο και χαρακτηρίζεται από διαρκείς μεταμορφώσεις και νέες προκλήσεις. Κι αυτό, γιατί η εξάρτηση είναι στενά συνυφασμένη με την ίδια τη φύση του ανθρώπου, ο οποίος επιδιώκει την ευχαρίστηση, την ηδονή και την ανταμοιβή, αλλά εγκλωβίζεται στην καταναγκαστική αναζήτησή τους χάνοντας συχνά τον έλεγχο της συμπεριφοράς του και την ικανότητα διαχείρισης της προσωπικής του ζωής. Και βέβαια, αυτό δεν αφορά μόνο τις εξαρτήσεις από εθιστικές ψυχοδραστικές ουσίες, αλλά και τους συμπεριφορικούς εθισμούς, οι οποίοι αγγίζουν πολλές πτυχές της ανθρώπινης ζωής: τη χρήση του διαδικτύου, τα τυχερά παιχνίδια, τη διατροφή, τη σεξουαλική δραστηριότητα ή τη σωματική άσκηση.

Σήμερα, η επιστημονική κοινότητα θεωρεί ότι η εξάρτηση είναι μια χρόνια νόσος του εγκεφάλου την οποία καθορίζουν περιβαλλοντικοί, φαρμακολογικοί και γενετικοί-βιολογικοί παράγοντες. Αυτή την αντίληψη έχουν υιοθετήσει και οι ειδικευμένοι επιστήμονες που υπογράφουν το βιβλίο αυτό. Εκθέτουν τις τρέχουσες επιστημονικές απόψεις για τις ουσιοεξαρτήσεις, αποφεύγοντας κάθε δαιμονοποίηση, και σκιαγραφούν με εύληπτο, συνοπτικό αλλά και ολοκληρωμένο τρόπο τις βασικές γνώσεις και τα κύρια σημεία του πεδίου της «εξαρτησιολογίας».

Το βιβλίο απευθύνεται σε φοιτητές (ιατρικής, φαρμακευτικής, βιολογίας, νοσηλευτικής, ψυχολογίας, νευροεπιστημών και όχι μόνο), σε επαγγελματίες του χώρου της υγείας, αλλά και στο ευρύτερο αναγνωστικό κοινό που θέλει να ενημερωθεί υπεύθυνα για το συγκεκριμένο θέμα.

Εδώ και διακόσια χρόνια οι πεσιμιστές έχουν κυριαρχήσει στον δημόσιο διάλογο, επιμένοντας ότι τα πράγματα θα γίνουν σύντομα πολύ χειρότερα. Στην πραγματικότητα όμως, η ζωή βελτιώνεται – και μάλιστα με επιταχυνόμενο ρυθμό. Η πρόσβαση στην τροφή, το εισόδημα και το προσδόκιμο ζωής βρίσκονται σε άνοδο· οι αρρώστιες, η παιδική θνησιμότητα και η βία μειώνονται σε όλη την υφήλιο. Η Αφρική βγαίνει από τη φτώχεια ακολουθώντας την Ασία· το Διαδίκτυο, το κινητό τηλέφωνο και η μεταφορά εμπορευμάτων με κοντέινερ κάνουν τη ζωή των ανθρώπων πιο πλούσια από όσο ποτέ στο παρελθόν. Ο συλλογικός μας εγκέφαλος (οι διασυνδεδεμένες δεξιότητες και γνώσεις της ανθρωπότητας) μας έχει προσφέρει τεράστιες δυνατότητες, και φαίνεται να μας επιφυλάσσει ασύλληπτες εξελίξεις για το μέλλον.

Σε αυτή την τολμηρή και εγκαρδιωτική διερεύνηση του τρόπου με τον οποίο ο ανθρώπινος πολιτισμός εξελίσσεται στη θετική κατεύθυνση μέσω της ανταλλαγής και της εξειδίκευσης, ο γνωστός συγγραφέας Ματτ Ρίντλεϋ δεν αρκείται στο να περιγράψει πώς βελτιώνονται τα πράγματα. Εξηγεί επίσης το γιατί. Ένα πνευματώδες, αναζωογονητικό και διαφωτιστικό έργο που καλύπτει όλο το εύρος της ανθρώπινης ιστορίας –από την Εποχή του Λίθου μέχρι το Διαδίκτυο– η Ορθολογική αισιοδοξία θα αλλάξει την αντίληψή σας για τον κόσμο προς το καλύτερο.

Η κλασική αυτή αυτοβιογραφία αφηγείται την ιστορία μιας εντελώς ασυνήθιστης οικογένειας, με φόντο τη βικτωριανή Αγγλία. Ο πατέρας, διακεκριμένος επιστήμονας και συνομιλητής του Δαρβίνου, βιώνει και κατανοεί κάθε πτυχή της πραγματικότητας μέσα απ’ το πρίσμα της άτεγκτης θρησκευτικής του πίστης. Ο γιος, που μέλλει να εξελιχθεί σε κορυφαία μορφή των αγγλικών γραμμάτων, νους ανήσυχος από τη φύση του, μεγαλώνει χωρίς την παραμικρή επαφή με τη λογοτεχνία· η μυθοπλασία είναι ψέμα, και στο σπίτι τα ψέματα απαγορεύονται.

Το βιβλίο είναι πολύ περισσότερα απ’ όσα υποδηλώνει ο τίτλος του. Είναι η καταγραφή του αγώνα ανάμεσα σε δύο ιδιοσυγκρασίες, δύο συνειδήσεις, και σχεδόν δύο εποχές. Είναι η ιστορία της αναπόφευκτης ρήξης ανάμεσα σε δύο πλάσματα που το ένα γεννήθηκε για να πετάει μπροστά, ενώ το άλλο για να μένει στάσιμο. Πάνω απ’ όλα, όμως, είναι μια τρυφερή αφήγηση από έναν πληγωμένο γιο που δεν παύει στιγμή να αγαπά βαθιά τον πραγματικά τραγικό ήρωα του βιβλίου: τον πατέρα του.

Συνδυάζοντας αριστοτεχνικά τη βιωματική γραφή με τη διεισδυτική αποτύπωση των πνευματικών και κοινωνικών ζυμώσεων μιας οριακής εποχής, το Πατέρας και γιος θεωρήθηκε ήδη από τη δημοσίευσή του, το 1907, έργο εμβληματικό, θέτοντας ένα ανυπέρβλητο στο εξής πρότυπο για το είδος της αυτοβιογραφίας

Από τα αρχαιότατα χρόνια ο άνθρωπος έστρεφε το βλέμμα του προς τ’ άστρα, κατακλυσμένος από συναισθήματα δέους και απορίας:
Tι ήταν άραγε αυτά τα μικροσκοπικά ουράνια φώτα που συντρόφευαν τις νύχτες μας;

Τους τελευταίους αιώνες η ανθρωπότητα έχει σημειώσει τεράστια επιστημονική πρόοδο.

Εξηγήσαμε τη φύση των αστέρων και κατανοήσαμε εις βάθος τις διεργασίες που συμβαίνουν στο εσωτερικό τους, ενώ τα διαστημόπλοιά μας ταξίδεψαν μέχρι τα πέρατα του ηλιακού μας συστήματος. Αλλά δεν σταματήσαμε εκεί. Έχουμε πλέον τη δυνατότητα μέσα από τις παρατηρήσεις μας να ταξιδεύουμε νοητά και να μελετάμε αντικείμενα που βρίσκονται δισεκατομμύρια έτη φωτός μακριά από εμάς, δισεκατομμύρια χρόνια στο παρελθόν.

Το βιβλίο αυτό, από το δημιουργό του καναλιού Astronio, αποτελεί ένα μαγευτικό ταξίδι στον κόσμο της Αστροφυσικής και των εντυπωσιακότερων πτυχών της.

Γιατί στρίβουν πάντα τόσο πολύ τα καλώδια του τηλεφώνου;
· Τί σχέση έχουν οι αυτοκρατορίες της Σελήνης με τα ηλεκτρονικά κυκλώματα;
· Πόσα μπουκάλια γάλα μπορούν να χωρέσουν σε ένα καφάσι;
Και κυρίως… ποιός είναι ο καλύτερος τρόπος να κοπεί μια τούρτα;

Στο Πώς να κόβεις μια τούρτα, ο καθηγητής Ίαν Στιούαρτ μάς πηγαίνει ένα εκπληκτικό ταξίδι στον κόσμο των Μαθηματικών, έναν κόσμο για γερούς λύτες, παρουσιάζοντας είκοσι απίθανους γρίφους και προβλήματα. Κάποια έχουν σημαντικές πρακτικές εφαρμογές, άλλα σπαζοκεφάλιαζαν για δεκαετίες τους καλύτερους μαθηματικούς. Παρά τα καπρίτσια τους, όμως, δεν παύουν να είναι συναρπαστικά.
Ο συγγραφέας, ένας από τους δημοφιλέστερους σε μαθηματικά ζητήματα, μας αποκαλύπτει ένα περίεργο σύμπαν από παρτίδες σκακιού που δεν τελειώνουν ποτέ,
από πυγολαμπίδες που λάμπουν ταυτόχρονα και, φυσικά, από διαφωνίες για το ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος να κοπεί μια τούρτα. Από τα κορδόνια των παπουτσιών, μέχρι τις σαπουνόφουσκες και το τρίγωνο του Σιερπίνσκι, μάς δείχνει τη δύναμη και την ποικιλομορφία των σύγχρονων Μαθηματικών, με θέματα που κυμαίνονται από τα γραφήματα, τις πιθανότητες και τη λογική, μέχρι την τοπολογία και τους ημικρυστάλλους (και μην ξεχνάμε, τον καταμερισμό μιας τούρτας).
Βουτώντας στα είκοσι κεφάλαια του βιβλίου του, τα οποία αποτελούν σχεδόν όλα αυτοτελείς ενότητες, θα ανακαλύψουμε ένα μαθηματικό τοπίο για το οποίο δεν είχαμε ιδέα πως υπήρχε…
«Τα Μαθηματικά μπορούν να γίνουν διασκεδαστικά! Και, το σπουδαιότερο, όπως καταδεικνύει ο Ίαν Στιούαρτ, μπορούν να εξηγηθούν με απλή γλώσσα… Είναι μεγάλη έκπληξη που ανακαλύψαμε πως τα Μαθηματικά μπορούν να γίνουν τόσο προσιτά».
GoodBookGuide

Η ραγδαία εξέλιξη των επιστηµών της ζωής και των τεχνολογικών εφαρµογών τους τα τελευταία χρόνια έχει επαναφέρει στο επίκεντρο της φιλοσοφικής συζήτησης παλαιότατα ερωτήµατα περί της αξίας της ζωής, που αυτή τη φορά τίθενται µε νέα ένταση και υπό νέο πρίσµα. Οι γνώσεις που καθηµερινά µας κατακλύζουν και οι δυνατότητες ποικιλότροπων επεµβάσεων σε ανθρώπους, ζώα και φυτά που διανοίγονται δηµιουργούν µεγάλη αισιοδοξία σε σχέση τόσο µε την ικανοποίηση της «του ειδέναι ορέξεως» όσο και µε τη βελτίωση της ζωής των ανθρώπων. Από την άλλη πλευρά, πολλοί ανησυχούν για το ενδεχόµενο σοβαρών καταχρήσεων και για τις προσβολές δικαιωµάτων, την αλλοίωση της ζωής γενικά και του ανθρώπινου βίου ειδικότερα, όσο και την περιβαλλοντική αναστάτωση που αυτές µπορούν να επιφέρουν.

Το βιβλίο εξετάζει τα συναφή προβλήµατα από τη σκοπιά της ηθικής των θεσµών: σε ποιο βαθµό ο νοµοθέτης νοµιµοποιείται ή και οφείλει να παρέµβει µε τη θέσπιση νόµων, από τη φύση τους εξαναγκαστών, ώστε να ρυθµίσει ζητήµατα των βιολογικών, βιοτεχνολογικών και βιοϊατρικών ερευνών;

Ο σκοπός είναι τροφή, σαν το ψωμί. Το να λέμε ότι το ψωμί είναι για το σώμα και ο σκοπός για την ψυχή είναι λάθος. Γιατί δεν υπάρχει σώμα χωρίς ψυχή και ψυχή χωρίς σώμα· πρόκειται για «ένα και το αυτό». Η διαφορά είναι ότι για το ψωμί γνωρίζουμε τις φυσικές και βιολογικές ιδιότητές του· γνωρίζουμε το «πώς» λειτουργεί ως τροφή. Μας πήρε κάποιες χιλιάδες χρόνια να φτάσουμε ώς εκεί. Για τον σκοπό δεν έχουμε φτάσει ακόμα στο σημείο αυτό, αλλά είναι ζήτημα χρόνου. Γνωρίζουμε όμως κάτι πολύ σημαντικό: ότι το Σύμπαν πορεύεται χωρίς σκοπό· ότι ο σκοπός είναι έξω από τη φύση· ότι είναι απλώς μια ταμπέλα που εμείς κολλήσαμε επάνω της. Σ’ αυτό δεν διαφέρουμε πολύ από το τετράχρονο παιδί και τον Άγιο Βασίλη που κατεβαίνει από την καμινάδα. Σε λίγα χρόνια ο Άγιος Βασίλης θα αποτελεί για το παιδί μια ευχάριστη ανάμνηση μιας αυταπάτης. Δεν είναι τόσο εύκολο με τον σκοπό. Γιατί από τη στιγμή που ο σκοπός αναγνωριστεί ως αυταπάτη θα έχει χάσει την αξία του ως τροφή. Φθάνουμε έτσι μπρος στο μεγάλο δίλημμα. Απ’ τη μια είναι η «χωρίς σκοπό» πραγματικότητα. Απ’ την άλλη είναι η βιοτική μας ανάγκη για σκοπό. Δεν βοηθάει να επιβάλουμε στον εαυτό μας την εντύπωση ότι υπάρχει σκοπός· το να ζούμε σε μια «ενσυνείδητη» αυταπάτη δεν είναι λύση. Τι μας απομένει; Το βιβλίο προτείνει ότι υπάρχουν υποκατάστατα του σκοπού και καλεί τον αναγνώστη να τα ανακαλύψει.

Πόσο παραμορφώνει ένας παλιός καθρέφτης; Πόσο αλλοιωμένες αντανακλά τις θεωρίες του Δαρβίνου σήμερα; Πόσο καλά αντιλαμβανόμαστε την εξελικτική θεωρία κοιτώντας την στον καθρέφτη του σπουδαίου επιστήμονα; Μήπως η δυσκολία που συναντά πολύς κόσμος να αποδεχθεί την εξελικτική θεωρία έχει σχέση και με εσφαλμένους τρόπους κατανόησής της; Πόσο καλά γνωρίζουμε τι λέει η σύγχρονη εξελικτική βιολογία; Πόσο διαφέρουν αυτά που λέει από τη δαρβινική θεωρία; Είναι η εξέλιξη απλώς μια θεωρία και τι είναι στ’ αλήθεια μια επιστημονική θεωρία; Μπορούμε να εξηγήσουμε τη ζωή και την ποικιλία της με τρόπο διαφορετικό από εκείνον που μας προσφέρει η εξελικτική θεωρία; Μήπως οι εξελικτικοί βιολόγοι προσπαθούν να δικαιώσουν άδικα κοινωνικά συστήματα και να αποδώσουν στα γονίδια το κάθε τι; Και, εντέλει, καταγόμαστε πράγματι από πιθήκους, ή όχι; Σε τούτο το βιβλίο εξετάζονται αυτά και άλλα πολλά ερωτήματα που αφορούν μία από τις σπουδαιότερες κατακτήσεις της ανθρώπινης νόησης, τη θεωρία για την εξέλιξη της ζωής στον πλανήτη μας (ή μήπως και αλλού;). Αυτό γίνεται με τρόπο κατανοητό από τον καθένα, δίχως τεχνικούς όρους και δύσκολες έννοιες. Το μόνο που θα χρειαστεί ο αναγνώστης είναι διάθεση για αμφισβήτηση, ανοιχτό μυαλό και απέκδυση από κάθε προκατάληψη και ιδεολογική δέσμευση. Ίσως έτσι η εικόνα στον καθρέφτη να γίνει πιο καθαρή.

Σ’ αυτό το ασεβές και διαφωτιστικό βιβλίο, ο Leonard Mlodinow μας δείχνει πώς η τύχη και οι πιθανότητες αποκαλύπτουν πολλά για την καθημερινή μας ζωή και για το πώς παρανοούμε τη σημασία όσων βιώνουμε, από μια χαλαρή συνομιλία μέχρι μια σοβαρή οικονομική αναποδιά. Το αποτέλεσμα είναι να αποδίδουμε συχνά τις επιτυχίες και τις αποτυχίες της ζωής σε σαφείς αιτίες, ενώ στην πραγματικότητα επηρεάζονται καίρια από την τύχη.

Η επιτυχία του αγαπημένου μας ηθοποιού ή συγγραφέα ―στην πραγματικότητα η μοίρα όλων μας― αντανακλά, εξίσου με τις εγγενείς αρετές ή την ικανότητα σχεδιασμού, και την επίδραση της τύχης. Ακόμη και ένας επιχειρηματίας όπως ο Μπιλ Γκέιτς, που έχτισε μια αυτοκρατορία, ίσως να μην ήταν εξωπραγματικά ικανός αλλά απλώς πιο τυχερός από άλλους. Και προκαλεί ίσως σοκ να συνειδητοποιεί κανείς ότι έχει διπλάσιες πιθανότητες να σκοτωθεί σε τροχαίο ατύχημα πηγαίνοντας να αγοράσει ένα λαχείο απ’ ό,τι να κερδίσει το λαχείο.

Ο Mlodinow δείχνει γλαφυρά γιατί οι δημοσκοπήσεις, οι βαθμοί στο σχολείο, και πολλές άλλες ποσοτικές αξιολογήσεις της καθημερινότητας είναι λιγότερο αξιόπιστες απ’ όσο πιστεύουμε. Αποκαλύπτοντάς μας τις ψυχολογικές ψευδαισθήσεις που μας κάνουν να κρίνουμε λανθασμένα τον κόσμο γύρω μας, διαφωτίζει με αμεσότητα και χιούμορ τις αληθινές αιτίες των πραγμάτων. Παράλληλα, αφηγείται το μυθιστορηματικό χρονικό της τυχαιότητας, γραμμένο από επιφανείς τζογαδόρους και ευφυείς μαθηματικούς.

Από τις διαγνώσεις των γιατρών μέχρι τις αποφάσεις των δικαστηρίων, η διερεύνηση του Mlodinow συναρπάζει, εκπλήσσει και εμπνέει. Προσφέροντάς μας μια περιοδεία στην τυχαιότητα, αλλά και έναν καινούργιο τρόπο αντίληψης του κόσμου, αυτό το πρωτότυπο κι αναπάντεχο ταξίδι μάς υπενθυμίζει ότι πολλά πράγματα στη ζωή είναι τόσο προβλέψιμα όσο τα βήματα κάποιου που γυρνάει σπίτι του τρεκλίζοντας μετά από μια νύχτα στο μπαρ.

Εξασφαλίστε την ευτυχία του παιδιού σας προτού καν το φέρετε στον κόσμο!
Aν βιώνετε το σημαντικότερο γεγονός στη ζωή ενός ζευγαριού, αν πρόκειται να φέρετε μια νέα ψυχή στον κόσμο, ο Deepak Chopra και οι έμπειροι συνεργάτες του σας δείχνουν ακριβώς τι πρέπει να κάνετε -τόσο κατά τη διάρκεια της κύησης όσο και αμέσως μετά τη γέννηση- για να εξασφαλίσετε στο μωρό σας την καλύτερη δυνατή ανάπτυξη, υγεία και ευτυχία.
Μάθετε λοιπόν πώς πρέπει να αναδιαμορφώσετε οι ίδιοι τη ζωή σας και ποια είναι τα απαραίτητα υλικά και ψυχικά εφόδια για να έχει το παιδί σας ένα τέλειο ξεκίνημα και μια ευτυχισμένη ζωή!

Με απόλυτα επιστημονικό τρόπο, αλλά και μπόλικο χιούμορ, ο Randall Munroe, δημιουργός του εξαιρετικά δημοφιλούς διαδικτυακού κόμικ xkcd, δίνει απίστευτες απαντήσεις σε σημαντικές ερωτήσεις που μάλλον δεν θα σκεφτόσασταν να κάνετε ποτέ!

Η Εύα —μια ανήσυχη φοιτήτρια του τμήματος πλατωνικής φυσικής του πανεπιστημίου των καθαρών επιστημών (οι ονομασίες δικές της)— καταλαμβάνεται κάποια στιγμή από την «αμαρτωλή» περιέργεια του πραγματικού κόσμου και αποφασίζει να δραπετεύσει για λίγο από τα υψίπεδα της καθαρής θεωρίας, στα οποία κινείται η σχολή της, και να αφήσει την περιέργειά της να την οδηγήσει. Και ξεκινά τις αναζητήσεις της από τον έναστρο ουρανό. Θέλει ν’ αφεθεί στην παράξενη έλξη που αισθάνονταν πάντα οι άνθρωποι γι’ αυτόν και υπήρξε η κινητήρια δύναμη για να γεννηθεί η ιδέα της νομοκρατούμενης φύσης πρώτ’ απ’ όλα και η ίδια η επιστήμη στη συνέχεια.

Τούτο το βιβλίο δεν είναι παρά η ιστορία της Εύας και τριών φίλων-συμφοιτητών της που μοιράζονται τους προβληματισμούς της και πραγματοποιούν μαζί της ένα εξερευνητικό ταξίδι στον έναστρο ουρανό με μόνο εφόδιο στις αποσκευές τους τη στοιχειώδη λυκειακή μηχανική και οδηγό τα ερωτήματα που οι ίδιοι θέτουν στη διαδρομή.

Μια διαπεραστική και επιστημονικά τεκμηριωμένη ματιά από τον Νικόλα Α. Χρηστάκη στην εμφάνιση της πανδημίας του κορωνοϊού και στον τρόπο που θα αλλάξει τη ζωή μας.

Το βέλος του Απόλλωνα αποτελεί μια καθηλωτική μελέτη της επίδρασης της πρόσφατης πανδημίας που σάρωσε την κοινωνία μας, και του τρόπου με τον οποίο θα εξελιχθεί η αποκατάσταση τα επόμενα χρόνια. Αντλώντας στοιχεία από κοσμοϊ­στορικές επιδημίες (οι οποίες, ωστόσο, έχουν μείνει αμυδρά στη μνήμη μας), από σύγχρονες αναλύσεις και από πρωτοποριακές έρευνες από ένα ευρύ φάσμα επιστημών, ο δημοφιλής συγγραφέας, ιατρός, κοινωνιολόγος και ειδικός στη δημόσια υγεία Nicholas A. Christakis διερευνά τι σημαίνει να ζεις σε μια εποχή επιδημίας – μια εμπειρία που είναι παράδοξα ασυνήθιστη στη συντριπτικά μεγαλύτερη πλειοψηφία των ανθρώπων που ζουν σήμερα, αλλά θεμελιώδης για το είδος μας.

Προκαλώντας νέους διαχωρισμούς στην κοινωνία μας, αλλά και ευκαιρίες για συνεργασία, αυτή η πανδημία του 21ου αιώνα έχει ανατρέψει τις ζωές μας με τρόπους που θα δοκιμάσουν, αλλά δεν θα νικήσουν, την ήδη φθαρμένη συλλογική μας κουλτούρα.

Προβάλλοντας νέα, προκλητικά επιχειρήματα και ζωντανά παραδείγματα από την ιατρική, την ιστορία, την κοινωνιολογία, την επιδημιολογία και τη γενετική, Το βέλος του Απόλλωνα συλλαμβάνει αυτό που συμβαίνει όταν η μεγάλη δύναμη ενός θανατηφόρου μικροβίου συναντά τη μακροχρόνια πραγματικότητα της εξελιγμένης κοινωνικής φύσης μας.Μια διαπεραστική και επιστημονικά τεκμηριωμένη ματιά από τον Νικόλα Α. Χρηστάκη στην εμφάνιση της πανδημίας του κορωνοϊού και στον τρόπο που θα αλλάξει τη ζωή μας.

Το βέλος του Απόλλωνα αποτελεί μια καθηλωτική μελέτη της επίδρασης της πρόσφατης πανδημίας που σάρωσε την κοινωνία μας, και του τρόπου με τον οποίο θα εξελιχθεί η αποκατάσταση τα επόμενα χρόνια. Αντλώντας στοιχεία από κοσμοϊ­στορικές επιδημίες (οι οποίες, ωστόσο, έχουν μείνει αμυδρά στη μνήμη μας), από σύγχρονες αναλύσεις και από πρωτοποριακές έρευνες από ένα ευρύ φάσμα επιστημών, ο δημοφιλής συγγραφέας, ιατρός, κοινωνιολόγος και ειδικός στη δημόσια υγεία Nicholas A. Christakis διερευνά τι σημαίνει να ζεις σε μια εποχή επιδημίας – μια εμπειρία που είναι παράδοξα ασυνήθιστη στη συντριπτικά μεγαλύτερη πλειοψηφία των ανθρώπων που ζουν σήμερα, αλλά θεμελιώδης για το είδος μας.

Προκαλώντας νέους διαχωρισμούς στην κοινωνία μας, αλλά και ευκαιρίες για συνεργασία, αυτή η πανδημία του 21ου αιώνα έχει ανατρέψει τις ζωές μας με τρόπους που θα δοκιμάσουν, αλλά δεν θα νικήσουν, την ήδη φθαρμένη συλλογική μας κουλτούρα.

Προβάλλοντας νέα, προκλητικά επιχειρήματα και ζωντανά παραδείγματα από την ιατρική, την ιστορία, την κοινωνιολογία, την επιδημιολογία και τη γενετική, Το βέλος του Απόλλωνα συλλαμβάνει αυτό που συμβαίνει όταν η μεγάλη δύναμη ενός θανατηφόρου μικροβίου συναντά τη μακροχρόνια πραγματικότητα της εξελιγμένης κοινωνικής φύσης μας.

Τι είναι το γονιδίωμα; Τι είδους ποικιλομορφία το χαρακτηρίζει; Πώς διαμορφώνεται κάθε άνθρωπος βάσει της μοριακής ιδιαιτερότητας του γονιδιώματός του; Πόσο σημαντικές είναι οι γονιδιωματικές παραλλαγές για την εμφάνιση γενετικών ασθενειών και την εκδήλωση προδιάθεσης σε κλινικές καταστάσεις και χαρακτηριστικά; Ποιο είναι το γενετικό υπόβαθρο των ασθενειών; Μπορεί η εμφάνισή τους να ερμηνευθεί εξελικτικά; Είναι άραγε ο καρκίνος μια γονιδιωματική πάθηση; Και εντέλει, πόσο σημαντικές για την υγεία και την ασθένεια είναι οι πληροφορίες που αποκομίζουμε από το γονιδίωμα;

Το βιβλίο αυτό προσφέρει μια προσιτή στον γενικό αναγνώστη, ερεθιστική και ενημερωμένη με πρόσφατες εξελίξεις εισαγωγή στην πιο πολυσυζητημένη ίσως περιοχή της φυσικής σήμερα. Η θεωρία χορδών έχει συχνά αποκληθεί επίδοξη «θεωρία των πάντων», καθώς ο πλούτος των κομψών δομών της, που μάλιστα ενσωματώνουν την κβαντική βαρύτητα, ενθάρρυνε τους ερευνητές της να θέσουν ως ρητό στόχο μια ενοποιημένη θεωρία όλων των γνωστών θεμελιωδών αλληλεπιδράσεων. Ωστόσο, μετά από ερευνητική περιπέτεια δεκαετιών με πολλά επιτεύγματα αλλά και επαναπροσδιορισμούς προοπτικών, η θεωρία παραμένει ουσιαστικά αναπόδειχτη ως περιγραφή του πραγματικού κόσμου. Οδηγεί η θεωρία χορδών σε γόνιμες κατευθύνσεις έρευνας ή είναι υπερτιμημένη, όπως διατείνονται άλλοι ερευνητές; Ίσως ο αναγνώστης μπορέσει να σχηματίσει τη δική του γνώμη μετά την ανάγνωση αυτού του βιβλίου, που συνδιάζει τη διαυγή παρουσίαση της θεωρίας με τον ειλικρινή προβληματισμό ενός από τους πρωτοπόρους ερευνητές μπροστά στο άγνωστο.
Αφού πρώτα εξηγήσει τη διάσημη εξίσωση Ε = mc2, τα ουσιώδη στοιχεία της κβαντικής μηχανικής και όσα γνωρίζουμε για τις μελανές οπές, ο Steven Gubser προχωρά σε περιεκτική προσπέλαση της θεωρίας χορδών, τονίζοντας τις νέες ιδέες και τη διαδικασία ανάδυσής τους. Παρακολουθώντας μια παρουσίαση που αποφεύγει τα μαθηματικά και χρησιμοποιεί έξυπνες αναλογίες από την καθημερινή εμπειρία, ο αναγνώστης εξοικειώνεται με τις χορδές, τις βράνες, τους δυϊσμούς χορδών, τις επιπλέον διαστάσεις, τις κβαντικές διακυμάνσεις και την υπερσυμμετρία. Τα τελευταία κεφάλαια περιγράφουν τις πιο πρόσφατες προσπάθειες να συνδεθεί η θεωρία χορδών με τα τρέχοντα πειράματα υψηλών ενεργειών.

Με ποιον τρόπο διαμορφώθηκε ο πληθυσμός της Ευρώπης; Πότε μετανάστευσε για πρώτη φορά ο άνθρωπος; Γιατί είναι σημαντικό να κατανοήσουμε την εξελικτική πορεία και τα γονίδιά μας;

Τούτο το βιβλίο χτίζεται πάνω σε μια αλληγορία. Στο Φάντασμα της Όπερας ένας ιδιοφυής συνθέτης με παραμορφωμένο πρόσωπο διευθύνει τις παραστάσεις από τα σκοτεινά υπόγεια της Όπερας του Παρισιού. Οι θεατές απολαμβάνουν τις δημιουργίες του, το πρόσωπό του όμως αρνούνται να το αντικρίσουν.

Η επιστήμη, ως άλλο φάντασμα της όπερας, είναι μια δημιουργική δύναμη που επίσης κυβερνά τον κόσμο από το «υπόγειο». Εμφανίζεται όμως σε δύο διαφορετικές εκδοχές: το φάντασμα στη φύση και το φάντασμα στον πολιτισμό μας. Το φάντασμα στη φύση είναι οι θεμελιώδεις νόμοι που κυβερνούν τον φυσικό κόσμο από τα έγκατα της ύλης, ενώ το φάντασμα στον πολιτισμό μας είναι πλέον η ίδια η επιστήμη ως κοινωνικός θεσμός.

Και στις δύο εκδοχές του, το φάντασμα έχει ένα πολύ ανοίκειο πρόσωπο. Οι νόμοι του μικρόκοσμου είναι ό,τι πιο παράξενο έχουμε δει στη φύση μέχρι τώρα, ενώ και το πρόσωπο της ίδιας της επιστήμης ως κοινωνικού θεσμού δεν είναι περισσότερο προσφιλές στον σύγχρονο άνθρωπο.

Οι κοινωνίες μας θαυμάζουν την επιστήμη. Γνωρίζουν ότι σ’ αυτήν οφείλουν την υλική ευμάρεια που απολαμβάνουν. Όμως το αληθινό της πρόσωπο, τον θεμελιώδη αντιδογματισμό της, το πνεύμα του υγιούς σκεπτικισμού που τη χαρακτηρίζει, προτιμούν να μην το βλέπουν. Ας μένει καλύτερα στο σκοτάδι, στο υπόγειο.

Τούτο το βιβλίο επιχειρεί να συμφιλιώσει τον αναγνώστη μ’ αυτές τις λιγότερο οικείες όψεις της επιστήμης, ενώ παράλληλα υπογραμμίζει και το ηθικό περιεχόμενο που ενυπάρχει στην επιστημονική μέθοδο καθ’ εαυτήν: το δικαίωμα να αμφιβάλλεις έλλογα και η υποχρέωση να σκέφτεσαι ελεύθερα, αναγνωρίζοντας ως μόνη αυθεντία την εμπειρική πραγματικότητα.