ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ

Εννοείται ότι ο μύθος της Μήδειας έχει μακρότατο παρελθόν, αν και διαπιστωμένο όχι απαραίτητα σε υπάρχοντα κείμενα αλλά σε αυτά που αποκαλείται, γενικά, ‘παράδοση’, δεδομένου ότι ή πληρέστερη αφήγησή της, σχετικής με το τραγικό θέμα, Αργοναυτικής εκστρατείας παραδίδεται από τον Απολλώνιο τον Ρόδιο, στα Αργοναυτικά του, μόλις περί τα μέσα του 3ου αι. π.Χ., αν καί, βέβαια, δεν αποκλείεται άντληση υλικού από πηγές που ανάγονται σε παλαιότερες περιόδους του έπους ή και άλλων ποιητικών ειδών, αφού θεωρείται σχεδόν βέβαιο ότι υπήρξε και παλαιότατη, παντελώς απροσδιόριστη, φάση του μύθου, επίσης σχετική με τα Αργοναυτικά, στην οποία φαίνεται να παραπέμπει ή Ομηρική Οδύσσεια (μ 70), με αναφορά στην Αργώ και στον Αιήτη. Εξάλλου, όπως θα διαπιστωθεί συχνά και στο μέρος των σχολίων, αυτό πού αποκαλείται ‘παράδοση’ συγκροτείται, κατά κανόνα, από στοιχεία ποικίλων ειδών και χρονικών περιόδων, οπότε εξηγούνται και οι ατελείωτες αντιφάσεις των πληροφοριών της – απτό παράδειγμα ή πλήρης αντίθεση, ως προς τα ονόματα των Αργοναυτών, μεταξύ του Απολλώνιου, πού αναφέρθηκε, και ενός σημαντικού και πολυγραφότατου Αθηναίου συνώνυμου Γραμματικού του επόμενου αιώνα.

Από οποιανδήποτε και σε οποιοδήποτε επίπεδο και αν προσεγγισθεί το τελευταίο, ίσως, δράμα που παρουσίασε ο Ευριπίδης στο αθηναϊκό κοινό (408 π.Χ.), πριν να πάρει τον μοιραίο δρόμο για την Μακεδονία λίγους μήνες μετά, θα προκύψει ευνόητο το συμπέρασμα ότι αντιμετωπίζεται το πιο απροσδόκητο, ερεθιστικό και ρηξικέλευθο θεατρικό προϊόν που σώζεται από την κλασική αρχαιότητα, μετά την “Ορέστεια” του Αισχύλου – αλλά, βέβαια, για εντελώς διαφορετικούς λόγους: πρόκειται για έργο ενός ευφυούς, ανήσυχου, ευφάνταστου και εξαιρετικά τολμηρού δημιουργού, ο οποίος πρέπει να είχε απόλυτη συνείδηση προς τα που βάδιζε με τις συγκεκριμένες επιλογές του και, προφανώς, να μη δίσταζε, μεταξύ της προοπτικής μιας νίκης στους δραματικούς αγώνες και της ανταπόκρισης στο πνεύμα μιας ταραγμένης εποχής, να προκρίνει το δεύτερο, που εδραίωνε, με άλλο ένα δείγμα, τις απόψεις του για τους στόχους της τραγωδίας των ημερών του, αν και αυτό συνεπαγόταν δραστικές αποκλίσεις από την παράδοση.

Η δίκη και η καταδίκη του Σωκράτη είναι ένα από τα μεγάλα ερωτηματικά που μας κληροδότησε η Αθήνα του 5ου αιώνα. Ήταν η δίκη του πολιτική; Γιατί ο ίδιος ειρωνεύθηκε τους δικαστές του; Γιατί η Αθήνα –καταπονημένη από τον μακροχρόνιο πόλεμο με τη Σπάρτη, ταπεινωμένη από την ήττα της– πήρε την απόφαση να θανατώσει έναν εβδομηντάχρονο φιλόσοφο;
Τα τρία κείμενα του Πλάτωνα που καταγράφουν τα περιστατικά της δίκης του Σωκράτη συγκαταλέγονται ανάμεσα στα ωραιότερα κείμενα που ζουν στις βιβλιοθήκες μας. Επιπλέον, θα μπορούσε να πει κανείς ότι η Δίκη του Σωκράτη ίσως ήταν η πρώτη δίκη πολιτικής ορθότητας στην ιστορία του δυτικού πολιτισμού. Ο Σωκράτης δεν ήταν πολιτικώς ορθός και η στάση που κράτησε στο δικαστήριο εξακολουθεί να ενοχλεί την πολιτική ορθότητα του νομικού πολιτισμού μας.
Τη χρονική στιγμή που ολόκληρος ο πολιτισμός μας κινδυνεύει να βυθιστεί σ’ έναν αέναο κύκλο βίας και ακραίων φανατισμών, η στάση του Σωκράτη μοιάζει με αναγκαία συνθήκη της όποιας ελευθερίας μάς έχει απομείνει. Και γι’ αυτό είναι σύγχρονός μας.