ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

Οι Δον Κιχώτες ανακαλύπτουν, οι Άμλετ επεξεργάζονται. Πως, όμως, θα μας ρωτήσουν, μπορούν οι Άμλετ να επεξεργαστούν οτιδήποτε, όταν αμφιβάλλουν για τα πάντα και δεν πιστεύουν σε τίποτα; (. . .) Με βάση το σοφό καταμερισμό της φύσης, απόλυτοι Άμλετ, όπως και απόλυτοι Δον Κιχώτες, δεν υπάρχουν: αυτοί είναι απλά ακραίες εκφράσεις δύο διαφορετικών κατευθύνσεων, σταθμοί που οριοθετούνται από τους ποιητές σε διαφορετικές ατραπούς (. . .) Όπως η αρχή της ανάλυσης έφτασε στον Άμλετ στα όρια της τραγικότητας, έτσι και η αρχή του ενθουσιασμού έφτασε στον Δον Κιχώτη στα όρια του κωμικού, ενώ στην ζωή το απόλυτο κωμικό και το απόλυτο τραγικό απαντώνται σπανίως.

Αγαπητές αναγνώστριες, αγαπητοί αναγνώστες, ένας σοφός έλεγε κάποτε πως ο άνθρωπος είναι ένα όν μυθοδίαιτο, δηλαδή τρέφεται με μύθους, του αρέσει να λέει μύθους, και μυθοποιητικό, δηλαδή αγαπά να φτιάχνει μύθους. Αυτή η παραμυθία δημιουργήθηκε ένα βράδυ που ένα χέρι άγγιξε την πονεμένη κοιλίτσα ενός κοριτσιού και οι πόνοι του σιγά-σιγά υποχώρησαν. Το ευεργετικό αυτό χέρι ανήκε σε ένα αγόρι, που η ομορφιά της ψυχής του δημιούργησε ένα αλφάβητο ευτυχίας.

Σε ένα αγρόκτημα τα ζώα επαναστατούν και ανατρέπουν την καταπιεστική εξουσία του ανθρώπου.

Τη διοίκηση αναλαμβάνουν τα γουρούνια, που φαίνονται ικανότερα από τα άλλα ζώα.

Η νέα εξουσία όμως δεν αργεί ν’ αποδειχτεί το ίδιο κακή ή και ακόμα χειρότερη από την προηγούμενη.

Κυρίως γιατί εξαφανίζει τις δυνατότητες για αντίδραση…

Φόβος, έρωτας, θάνατος, ζήλεια, μνήμη,
προδοσία, ελπίδα…
Κειμενα μικρά σχεδόν ανήλικα;
Ναι.
Γιατί πώς μπορεί να ενηλικιωθεί
ο φόβος ή ο θάνατος,
αλλά και η αμεριμνησία του έρωτα
ή
η βεβαιότητά του;

Ένα σημαδιακό κείμενο το οποίο διατηρεί όλη του την αξία ακόμη και σήμερα, ιδιαίτερα για λαούς που διχάζονται μεταξύ των δικών τους παραδόσεων και της ιστορικής εξελίξεως. Τον διχασμό αυτό, που εκείνο τον καιρό εξέφραζαν τα δύο ρεύματα των δυτικοφίλων και σλαβοφίλων, με τον Λόγο στον Πούσκιν ο Ντοστογιέφσκι προσπαθεί να τον υπερβή και μας αφήνει ένα μνημείο συνθέσεως σε ανώτερο επίπεδο συγκρουομένων ιστορικών δυνάμεων. Ελευθερώνει έτσι από τα δεσμά του το παρελθόν και ανοίγει δρόμο στο μέλλον.

Ο Έσσε κατόρθωσε, χάρη στην ιστορία του Πήτερ Κάμεντσιντ, του χωριατόπαιδου από το Νίμικον, να ξεπεράσει τη βαρυθυμία που κυριαρχούσε στη ζωή του την εποχή του Έρμαν Λάουσερ. Ο άνθρωπος που κρατάει την πένα στον Πήτερ Κάμεντσιντ είναι πιο υγιής, πιο δυνατός, πιο νέος. Παρά την κάπως κραυγαλέα υπογράμμιση της φυσικότητας και του πρωτογονισμού, παρά τις εμφανείς αδυναμίες που παρουσιάζει η προσπάθεια του συγγραφέα να δει με κριτικό βλέμμα την εποχή, την κοινωνία και τον πολιτισμό όπου ζει, η γνησιότητα και η γοητεία των περιγραφών της φύσης, των βουνών, των σύννεφων και της θάλασσας, ο ρυθμός της γλώσσας και το ήθος της όλης ιστορίας επέδρασαν έντονα πάνω σε μια ολόκληρη γενιά αναγνωστών και χάρισαν στο βιβλίο μια απήχηση και μια δημοτικότητα που κάθε άλλο παρά περίμενε ο συγγραφέας.

Παραβολικό ταξίδι στο βαθύτερο εαυτό μας ή περιπλάνηση στη μη αναγνωρισμένη ιστορία, με τάγματα από μύστες που συντηρούν τη χαμένη γνώση. Καμιά απάντηση δεν είναι σίγουρη όταν πρόκειται για τον Έσσε, γιατί η όποια απάντηση που θα τον καθόριζε θα κατέστρεφε όλη τη γοητεία του, όλη τη φευγαλέα ατμόσφαιρα ανάμεσα στο πραγματικό και το υπερβατικό.

Διηγήματα για τον Παπαδιαμάντη