ΑΓΡΑ

Η Τζίννυ Έλκιν είναι μια νεαρή πολλά υποσχόμενη συγγραφέας με ψυχικά προβλήματα. Κατά καιρούς έχει χαρακτηριστεί από ψυχιάτρους “σχιζοειδική… με οριακά ψυχωτικές νοητικές διεργασίες”. Έχοντας δοκιμάσει ποικίλες θεραπείες, ξεκινά τελικά ατομική ψυχοθεραπεία με τον Ίρβιν Γιάλομ στα εξωτερικά ιατρεία του Πανεπιστημίου Στάνφορντ.

Το “Κάθε μέρα λίγο πιο κοντά” είναι προϊόν του θεραπευτικού τους συμβολαίου, στο οποίο συμφώνησαν να καταγράφουν χωριστά τις εντυπώσεις και τα συναισθήματά τους από κάθε συνεδρία. Στις σελίδες του βιβλίου ξετυλίγεται για πρώτη φορά η σχέση θεραπευτή και θεραπευομένου χωρίς καμία μυθοπλασία. Το μόνο φανταστικό στοιχείο είναι το όνομα της θεραπευόμενης, αφού για λόγους ιατρικού απορρήτου ήταν απαραίτητη η απόκρυψη της ταυτότητάς της. Σ’ αυτή την ανταλλαγή σημειωμάτων, που μοιάζει σχεδόν σαν επιστολικό μυθιστόρημα, παρακολουθούμε τον τριανταεννιάχρονο Γιάλομ και την εικοσάχρονη ασθενή του να αγωνίζονται για την εμπέδωση μιας σχέσης οικειότητας και εμπιστοσύνης που θα συμβάλει καίρια στην ίαση.

Ακόμη και μετά το θάνατό του, το 2015, ο επιστήμων και αφηγητής Όλιβερ Σακς συνεχίζει να εμπλουτίζει τον κόσμο της επιστήμης και της λογοτεχνίας με γοητευτικές και διεισδυτικές μελέτες του ανθρώπινου εγκεφάλου.
Σ’ αυτό το βιβλίο ο Σακς ξαναβρίσκει το ρυθμό και την απλότητα που χαρακτηρίζει το πολυδιαβασμένο “Ο άνθρωπος που μπέρδεψε τη γυναίκα του μ’ ένα καπέλο”. Συγκλονιστικό σύγγραμμα νευροψυχολογίας και νευρολογίας της συμπεριφοράς, γραμμένο με τη σοφία και την απλότητα του ύστερου ύφους των μεγάλων δημιουργών, με ελάχιστες υποσημειώσεις και παρεμβολές, «ένα βιβλίο υπαρξιακό και προσωπικό, μια γεμάτη ενσυναίσθηση διείσδυση στην εμπειρία και στον κόσμο του κάθε αρρώστου» (όπως έγραφε ο ίδιος στα “Ξυπνήματα”, που παρ’ όλ’ αυτά δεν είχαν πετύχει να ξεφύγουν εντελώς από το «κλασικό» είδος ιατρικής περιγραφής). Πραγματική κλινική λογοτεχνία η «ρομαντική επιστήμη», όπως την ονόμαζε ο Λούρια, που την εισήγαγε προτού την κάνει τόσο δημοφιλή ο Σακς.

Στο γράμμα για τα εβδομηκοστά γενέθλια του Ρομαίν Ρολλάν, ο Φρόυντ μπορεί πλέον να μιλήσει για τον ίδιο, ομολογώντας πως «η ανάμνηση αυτού του βιώματος πάνω στην Ακρόπολη επανέρχεται πολύ συχνά και με στοιχειώνει από τότε που γέρασα». Η ενοχή του να ξεπεράσει τον πατέρα του, η ενοχή υπέρβασης της πατρικής θέσης, η οποία παραπέμπει στην ασυνείδητη επιθυμία και ανάγκη πατροκτονίας για το προχώρημα στη ζωή, τον έφερε αντιμέτωπο με τη βιαιότητα του θανάτου, που επέκειτο πραγματικά λόγω της ηλικίας και βιωνόταν φαντασιωτικά στη σχέση του με τους νεότερους. Ο φόνος του πατέρα λειτουργεί σαν το νήμα που διαρθρώνει τον υποκειμενικό μύθο και την προσωπική ιστορία του Φρόυντ και τα συνδέει με την εφεύρεση της ψυχανάλυσης, την κοσμοθεώρησή της και την ερμηνεία των κοινωνικών δεσμών και της πολιτισμικής εξέλιξης. Η Ακρόπολη, ως πολιτισμικό μνημείο, θρυμματισμένη αλλά αγέρωχη, θυμίζει ένα χαμένο παρελθόν που υφίσταται όρθιο παρ’ όλους τους θανάτους. Ίσως ο Φρόυντ, στο γραπτό του, μας ζητά απλώς επιείκεια και σεβασμό για τον ίδιο και το έργο του, ένα έργο που συνεχίζει να προκαλεί κλυδωνισμούς, αντιστάσεις και ταραχές. Το 1904, ο Σεφέρης, μικρό αγόρι, ζούσε σε έναν κόσμο που φάνταζε αιώνιος, ενώ ο Φρόυντ ανέβαινε στο Βράχο, κι αυτός σχετικά ξέγνοιαστος, με συγκεχυμένες αναμνήσεις από μια αλλοτινή αξέχαστη παιδική ηλικία σε μέρη της Κεντρικής Ευρώπης, που κι αυτά φάνταζαν αιώνια. Το 1936 όμως, ο Σεφέρης έγραφε με τον τρόπο του « Όπου και να πάω η Ελλάδα με πληγώνει», ενώ ο Φρόυντ, πικραμένος και ανήμπορος, χωρίς ιδιαίτερη όρεξη για αφιερώματα γενεθλίων, ζώντας την επικράτηση του ναζισμού, ανέσυρε τις αναμνήσεις του από την ανάβαση στην Ακρόπολη, ανασύροντας ταυτόχρονα το ερώτημα της Aufhebung, το πώς ένας γιος ξεπερνά τον πατέρα του. Το 1970, ο ποιητής, υπό καθεστώς δικτατορίας, μας δωρίζει ένα όνειρό του πάνω στην Ακρόπολη, ένα όνειρο αποξένωσης, που έκρυβε στα σωθικά του έναν εφιάλτη. Άραγε τί σημαίνει η Ακρόπολη, τέτοια που υψώνεται στο βλέμμα των επισκεπτών στον σύγχρονο κόσμο μας ; Ο εφιάλτης του Σεφέρη είναι αρκετά σαφής και συνάδει με την αλλοίωση και την καταστροφή της. Το δέος του Φρόυντ, αντίθετα, εντάσσεται στο σεβασμό της λειτουργίας της και στην ερμηνεία της θέσης της ως μνημειακού θησαυρού της ανθρωπότητας. Πράγματι έχει τη θέση αγάλματος · από τη μια αντιπροσωπεύει μεταφορικά μια στροφή της Ιστορίας και από την άλλη στέκεται υπεράνω της κρίσης, της σκέψης, των μυθευμάτων και των επίκαιρων δρώντων. Ο Σεφέρης θυμίζει μια φράση του Φρόυντ, επίκαιρη και στις μέρες μας : «Είμαι καταποντισμένος μέσα σε αυτή την αγιάτρευτη αθλιότητα και δεν μπορώ να τη βγάλω από πάνω μου. Κάνουμε διαστημικά ταξίδια, καταπολεμούμε τις αρρώστιες, όμως τον μεγαλύτερο εχθρό του ανθρώπου –τον άνθρωπο–δεν μπορούμε να τον εξουδετερώσουμε».

Καθώς μια γυναίκα προετοιμάζεται να γίνει μητέρα, αντιμετωπίζει μια εμπειρία που δεν μοιάζει με καμία άλλη στη ζωή της. Η γέννηση του μωρού της θα της δώσει νέα κατεύθυνση στις προτιμήσεις και στις απολαύσεις της και, πιθανότατα, θα επαναπροσδιορίσει μερικές από τις αξίες της. Καθώς υποβάλλεται σε αυτή τη μοναδική ψυχική μεταμόρφωση, νέες ελπίδες, φόβοι και προτεραιότητες την καθοδηγούν. Η απόκτηση ενός παιδιού επηρεάζει όλες τις στενές σχέσεις της και ο ρόλος της στην ιστορία της οικογένειάς της αλλάζει. Με αυτή την έννοια, στους πολλούς μήνες που προηγούνται και ακολουθούν τη γέννηση του μωρού της, η μητέρα γεννιέται ψυχικά.
Ο διάσημος ψυχίατρος Ντάνιελ Στερν ένωσε τις δυνάμεις του με την παιδίατρο και παιδοψυχίατρο Νάντια Μπρούσβαϊλερ-Στερν και τη δημοσιογράφο και συγγραφέα Άλισον Φρήλαντ, για να αποδώσει με θαυμάσιο τρόπο την ψυχολογία της νέας μητέρας και να επικυρώσει με κατανόηση και αποδοχή τα αντιφατικά συναισθήματα που συνοδεύουν τα πρώτα στάδια της μητρότητας. Πρόκειται για ένα ανεκτίμητο βιβλίο αναφοράς για τις νέες μητέρες, τεκμηριωμένο με πολυάριθμα ερευνητικά παραδείγματα και τα προσωπικά σχόλιά τους, στο οποίο εξετάζονται επίσης ζητήματα όπως η επιστροφή της μητέρας στην εργασία, η πατρότητα, η πρόωρη γέννηση και η υιοθεσία.

“Ο Όλιβερ Σάκς έχει γίνει ο πιο γνωστός νευρολόγος παγκοσμίως. Οι μελέτες του για τις περιπτώσεις ανθρώπων με τσακισμένο μυαλό διεισδύουν με λαμπρό τρόπο στα μυστήρια του συνειδητού”.
– Guardian

Στο καταπληκτικό αυτό βιβλίο που ξανακυκλοφορεί σε αναθεωρημένη μετάφραση, ο Όλιβερ Σάκς αφηγείται τις ιστορίες ασθενών που χάθηκαν στον παράξενο κόσμο των νευρολογικών διαταραχών από όπου αδυνατούν καταπώς φαίνεται να δραπετεύσουν. Πρόκειται για μελέτες ανθρώπων που έχασαν τη μνήμη τους και συνάμα το μεγαλύτερο κομμάτι από το παρελθόν τους· που δεν μπορούν πλέον να αναγνωρίσουν άτομα και κοινά αντικείμενα· που τα μέλη του σώματός τους τους μοιάζουν ξένα· που πάσχουν αλλά είναι μολαταύτα προικισμένοι με ανυπέρβλητο καλλιτεχνικό ή μαθηματικό ταλέντο. Στην έξοχη και συμπονετική αφήγηση του δρα Σάκς, κάθε ιστορία είναι μια μοναδική και βαθιά ανθρώπινη μελέτη της ζωής που παλεύει ενάντια σε απίστευτες αντιξοότητες.

“Δεν μ’ αρέσει να δουλεύω με ερωτευμένους. Ίσως γιατί τους ζηλεύω – κι εγώ ο ίδιος λαχταράω να μαγευτώ. Ίσως πάλι γιατί ο έρωτας και η ψυχοθεραπεία είναι μεταξύ τους ασύμβατα. Ο καλός θεραπευτής πολεμάει το σκοτάδι και ζητάει το φως, ενώ ο έρωτας συντηρείται από το μυστήριο και καταρρέει μόλις αρχίσεις να τον εξετάζεις σχολαστικά. Κι εγώ σιχαίνομαι να γίνομαι ο δήμιος του έρωτα”. ΔΕΚΑ ΑΛΗΘΙΝΕΣ ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ από την κλινική εμπειρία του Ίρβιν Γιάλομ. Δέκα ανθρώπινες σχέσεις – δέκα θεραπευτικές περιπέτειες.

Μέσα από μια σειρά μυστικές συμφωνίες, ο μεγάλος Γερμανός φιλόσοφος Φρήντριχ Νίτσε και ο Αυστριακός γιατρός Γιόζεφ Μπρόιερ, ένας από τους πατέρες της ψυχανάλυσης, συναντιούνται στη Βιέννη του 19ου αιώνα, σε μια εμπνευσμένη διαδικασία διπλής ψυχοθεραπείας. Σ’ αυτή την περιπέτεια υπαρξιακής αναζήτησης δύο μοναδικών ανθρώπων εμπλέκονται ένας νεαρός ειδικευόμενος γιατρός ονόματι Ζίγκμουντ Φρόυντ, μια θυελλώδης γυναίκα-ίνδαλμα ποιητών και ψυχιάτρων, η Λου Σαλομέ, και μια σαγηνευτική ασθενής, η ‘Αννα Ο., που στοιχειώνει την ψυχή του γιατρού της. Ο διάσημος ψυχίατρος Irvin D. Yalom επινοεί στο μυθιστόρημα αυτό τη συνάντηση δύο ιστορικών προσώπων στη μητρόπολη των διανοητικών ζυμώσεων του 19ου αιώνα, τη Βιέννη, δίνοντας μια ερμηνευτική εκδοχή της γέννησης της ψυχοθεραπείας και της σχέσης της με την υπαρξιακή φιλοσοφία. Η ψυχοθεραπευτική περιπέτεια που ξετυλίγεται κόβει την ανάσα καθώς αποκαλύπτει βήμα βήμα την ιαματική δύναμη της αληθινής σχέσης.

…Ανάμεσα σε συγκινητικές προσωπικές ιστορίες ανθρώπων που πασχίζουν να νικήσουν τον τρόμο του θανάτου εντάσσεται ένα κεφάλαιο βαθύτατων αυτοβιογραφικών εξομολογήσεων του Γιάλομ.Με το βιβλίο αυτό ο μεγάλος ψυχοθεραπευτής μας προτείνει διάφορες μεθόδους, με τις οποίες μπορούμε να διαχειριστούμε τον τρόμο, και τελικά καταφάσκει στη ζωή.Και το σημαντικότερο, ο Γιάλομ μας ενθαρρύνει να αγωνιζόμαστε για έναν πιο άμεσο σύνδεσμο με τους άλλος ανθρώπους.Η συμπονετική επαφή, σε συνδυασμό με τη σοφία των μεγάλων διανοητών που πάλεψαν κι οι ίδιοι με το ζήτημα της θνητότητας, μας βοηθάει να ξεπεράσουμε τον τρόμο μας για τον θάνατο, να ζήσουμε μια ζωή πιο χαρούμενη και ουσιαστική και να αναλάβουμε τα αναγκαία ρίσκα για να πραγματώσουμε τον εαυτό μας.Πρόκειται για το πιο πρόσφατο βιβλίο του Ίρβιν Γιάλομ·πρωτοκυκλοφόρησε στην Αμερική τον Ιανουάριο του 2008.

“Ανησυχώ για το πως θα εκπαιδεύεται η νέα γενιά αποτελεσματικών ψυχοθεραπευτών. Ανησυχώ για την ψυχοθεραπεία για το πως μπορεί να παραμορφωθεί από οικονομικές πιέσεις και να φτωχύνει από ριζικά συντομευμένα εκπαιδευτικά προγράμματα. Παρόλ’ αυτά, έχω εμπιστοσύνη ότι στο μέλλον μια συνομοταξία ψυχοθεραπευτών που θα προέρχονται από διάφορους επιστημονικούς κλάδους θα συνεχίσει ν’ ακολουθεί εντατική μεταπτυχιακή εκπαίδευση και, ακόμα και κάτω από την πίεση της πραγματικότητας, θα βρίσκει ασθενείς που θα επιθυμούν ευρεία ανάπτυξη και αλλαγή, πρόθυμους ν’ αναλάβουν μια δέσμευση αορίστου χρόνου για την ψυχοθεραπεία. Γι’ αυτούς τους θεραπευτές και γι’ αυτούς τους θεραπευόμενους γράφω “Το δώρο της ψυχοθεραπείας”.
” Οι συστάσεις που υπάρχουν σ’ αυτό το βιβλίο προέρχονται από σημειώσεις σαρανταπέντε χρόνων κλινικής πρακτικής. Είναι μια ιδιοσυγκρασιακή μείξη ιδεών και τεχνικών που εγώ βρήκα χρήσιμες στη δουλειά μου. Πρόκειται για τόσο προσωπικές, τόσο υποκειμενικές και μερικές φορές τόσο πρωτότυπες ιδέες, που το πιθανότερο είναι ο αναγνώστης να μην τις ξανασυναντήσει πουθενά αλλού. Ελπίζω πάντως πώς κάθε αναγνώστης θα βρεί τον δικό του δημιουργικό τρόπο για να προσαρμόσει και να εφαρμόσει στις δικές του συγκεκριμένες συνθήκες δουλειάς τα όσα έμαθα εγώ.” (Irvin D. Yalom)

«Η ονομασία “υπαρξιακή ψυχοθεραπεία” δεν επιδέχεται πολύ λακωνικό ορισμό, γιατί ο υπαρξιακός προσανατολισμός δεν στηρίζεται σε θεμέλια εμπειρικά αλλά βαθιά διαισθητικά. Θα ξεκινήσω δίνοντας έναν επίσημο ορισμό και στη συνέχεια, σε όλη την έκταση του βιβλίου, θα παρουσιάζω δεδομένα που θα διευκρινίζουν τον ορισμό αυτό : Η υπαρξιακή ψυχοθεραπεία είναι μια δυναμική θεραπευτική προσέγγιση που καταπιάνεται με ανησυχίες, οι οποίες έχουν τις ρίζες τους στην ύπαρξη του ανθρώπου. […]