ECONOMY & POLITICS

Πώς επιτυγχάνεται η κοινωνική δικαιοσύνη; Θα επέλθει νομοτελειακά μέσα από την αυτοκατάργηση του καπιταλισμού, όπως υποστηρίζει ο μαρξισμός; Αρκούν για τη διασφάλισή της οι κατάλληλες νομοθετικές ρυθμίσεις, όπως ισχυρίζεται ο πολιτικός φιλελευθερισμός; Στο βαθύτατα προσωπικό αυτό βιβλίο, ο Τζ. Α. Κοέν -ο διαπρεπέστερος εκπρόσωπος του αναλυτικού μαρξισμού και ένας από τους κορυφαίους αγγλοσάξονες πολιτικούς φιλοσόφους του 20ού αιώνα- ασκεί κριτική και στις δύο αντιλήψεις, κινούμενος ανάμεσα στην ιστορία των ιδεών και την πολιτική φιλοσοφία.

Ο Κοέν απορρίπτει τη μαρξιστική πίστη στο αναπόφευκτο της ισότητας αλλά και τον φιλελεύθερο ισχυρισμό ότι η δικαιοσύνη είναι τελικά νομικό ζήτημα. Πιστεύει πως μια αλλαγή στο ήθος, στον τρόπο που οι άνθρωποι παίρνουν τις καθημερινές τους αποφάσεις, είναι απαραίτητη για την επίτευξη της ισότητας και την πραγμάτωση της δικαιοσύνης.

Δεν αρκεί ούτε η ιστορία ούτε γενικώς η πολιτική – απαιτείται πρώτα απ’ όλα μια ηθική επανάσταση, μια επανάσταση στην ανθρώπινη ψυχή. Αν θέλεις την ισότητα, καταλήγει ο Κοέν, δεν μπορείς να είσαι τόσο πλούσιος.

Στο συναρπαστικό και πολύαναμενόμενο πρώτο τόμο των απομνημονευμάτων του από τα χρόνια της προεδρίας ο Μπαράκ Ομπάμα αφηγείται την ιστορία της εκπληκτικής οδύσσειας του από τότε που ήταν ένας νεαρός άνδρας ο οποίος αναζητούσε την ταυτότητά του ως τη στιγμή που έγινε ο ηγέτης του ελεύθερου κόσμου, περιγράφοντας με συγκλονιστικές προσωπικές λεπτομέρειες τόσο την πολιτική του παιδεία όσο και τις στιγμές-ορόσημο της πρώτης θητείας της ιστορικής προεδρίας του – μια εποχή επεισοδιακών μεταβολών και δραματικών αναταραχών.

Στις μέρες μας, η ύπαρξη του κράτους θεωρείται αυτονόητη. Διαμαρτυρόμαστε για τις απαιτήσεις του. Παραπονούμαστε ότι παρεισφρέει ολοένα και περισσότερο σε υποθέσεις που παλαιότερα θεωρούνταν ιδιωτικές. Μας είναι, όμως, σχεδόν αδύνατο να φανταστούμε τη ζωή χωρίς αυτό. Στον σημερινό κόσμο, η χειρότερη μοίρα που μπορεί να λάχει σ’ έναν άνθρωπο είναι να μην έχει κράτος.

Οι παλιές μορφές κοινωνικής αναγνώρισης έχουν σήμερα πάψει να είναι απόλυτα αναγκαίες. Ένας άνθρωπος μπορεί να ζήσει μια λίγο-πολύ ολοκληρωμένη ζωή δίχως οικογένεια, δίχως μόνιμο τόπο κατοικίας, δίχως θρησκευτική ένταξη. Αλλά αν δεν έχει κράτος, είναι ένα τίποτα. Δεν έχει δικαιώματα, δεν έχει ασφάλεια, κι οι ευκαιρίες του για μια δημιουργική προσωπική πορεία θα είναι μηδαμινές.

Δεν υπάρχει επί της γης σωτηρία έξω από το πλαίσιο ενός οργανωμένου κράτους. Αφού δεν μπορούμε να ξεφύγουμε απ’ το κράτος, έχει σημασία να το κατανοήσουμε. Ένας τρόπος να το πετύχουμε αυτό, είναι να μελετήσουμε την ιστορία του — να εξετάσουμε πώς και πότε αναδύθηκε η συγκεκριμένη μορφή οργάνωσης, τι είδους ανάγκες κάλυπτε, σε ποιες αρχές ήταν βασισμένη. Μια μελέτη των καταβολών του νεότερου ευρωπαϊκού κράτους θα μπορούσε ενδεχομένως να φωτίσει κάπως τα γνωρίσματα και τα προβλήματα του κράτους των ημερών μας. Μπορεί να μας βοηθήσει να εντοπίσουμε τις διαφορές ανάμεσα στους ποικίλους τύπους κράτους και να εξηγήσουμε για ποιο λόγο ορισμένα κράτη διαθέτουν περισσότερο εύρυθμες και αποτελεσματικές μορφές οργάνωσης από άλλα.