SCIENCES

Από τη Μεγάλη Έκρηξη ως την Θεωρία των Πάντων, ο καθηγητής Ρόμπερτ Μάθιους μας ξεναγεί στις 25 μεγαλύτερες ιδέες της σύγχρονης επιστήμης. Μας εξηγεί πώς η θεωρία που διέψευσε τον Αϊνστάιν μπορεί κάποια ημέρα να κάνει δυνατή την τηλεμεταφορά. Πώς οι αρχές των μαθηματικών μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την διαμεσολάβηση σε συνθήκες ειρήνης, και γιατί το κλειδί της κατανόησης μερικών εκ των μεγαλυτέρων μυστηρίων του σύμπαντος μπορεί να συνδέονται με το barcode που βλέπουμε πάνω στα λαχανικά μας.
O Μάθιους αποκαλύπτει τις μεγαλύτερες προσωπικότητες στην ιστορία της επιστήμης, από τον ‘λαν Τιούριν και το τεστ του στην τεχνητή νοημοσύνη, έως τον Ρίτσαρντ Ντόκινς και τον Στήβεν Χόκιν. Μας εξηγεί όρους-κλειδιά για κάθε μεγάλη ιδέα για κάθε μεγάλη ανακάλυψη…

Στο βιβλίο αυτό οι σύγχρονες μέλλουσες μητέρες θα βρουν έναν ανεκτίμητο φίλο: έναν έξυπνο υποστηρικτικό και περιεκτικό οδηγό γεμάτο πρακτικές συμβουλές. Αποφεύγοντας τον συνηθισμένο καταιγισμό συχνά περιττών πληροφοριών, έρχεται να τις ηρεμήσει, να τις ενημερώσει για ό,τι πρέπει να ξέρουν και να τις βοηθήσει να χαρούν την εγκυμοσύνη τους χωρίς αβάσιμους φόβους, άγχος, έμμονες ιδέες και αγωνιώδεις αναζητήσεις στο χάος του Ίντερνετ.

Δύο κορυφαίες μαιευτήρες-γυναικολόγοι και μια πετυχημένη συγγραφέας βιβλίων αυτοβελτίωσης, με τρόπο απλό, κατανοητό και φιλικό, καθώς και με τη ζεστασιά της γυναικείας κατανόησης προσφέρουν την καθοδήγηση που χρειάζεται η μέλλουσα μητέρα για να βιώσει αυτή την υπέροχη περίοδο της ζωής της με όσο το δυνατό μεγαλύτερη ασφάλεια, χαρά και ηρεμία.
Πρακτικές συμβουλές για:

Τη διατροφή
Τις ραγάδες
Τις μετακινήσεις και τα ταξίδια κατά τη διάρκεια της κύησης
Τον ύπνο
Τον θηλασμό
Την αντιμετώπιση της επιλόχειας κατάθλιψης
Το πώς η νέα μαμά θα ξαναβρεί τη φόρμα της μετά τη γέννα

Mια σαρωτική ιστορία του πολιτισμού από την καταγωγή των ειδών μέχρι τους υπερανθρώπους, γεμάτη απροσδόκητα δεδομένα, αιρετικές σκέψεις, παράξενες θεωρίες και συγκλονιστικές αφηγήσεις.

Η πρόοδος της αστρονομίας μέσα στον 20ό αιώνα σημείωσε τεράστια άλματα: επιταχυνόμενη διαστολή του σύμπαντος, Μεγάλη Έκρηξη, µαύρες τρύπες, υπερκαινοφανείς αστέρες και τόσα άλλα. Ωστόσο, η αόρατη σκοτεινή ύλη, που είναι αναγκαία για να εξηγήσουμε την κίνηση των γαλαξιών, η αόρατη σκοτεινή ενέργεια, που είναι αναγκαία για να δικαιολογήσουμε την επιτάχυνση της διαστολής του σύμπαντος, αλλά και οι µαύρες τρύπες, που εξαφανίζουν τη συνήθη ύλη όπως ο ταχυδακτυλουργός εξαφανίζει έναν λαγό μέσα στο καπέλο του, διαμορφώνουν την εικόνα ενός σύμπαντος που αδυνατούμε να το συλλάβουμε, γιατί δεν μπορούμε να παρατηρήσουμε ολοένα και μεγαλύτερο τµήµα του.

“Η ωδή, έλεγαν οι παλαιοί ποιητές, είναι αδέσποτη καμήλα: ποιος ξέρει σε τίνος το σπίτι θα καταλήξει. Ξέστρατη μες στην απέραντη έρημο, πλανιέται αναζητώντας τους δικούς της, ζώα και ανθρώπους, δεν είναι σίγουρο όμως πως θα τους ξαναβρεί. Αργά ή γρήγορα, κάποιοι άγνωστοι περιμαζεύουν την ορφανή, την υιοθετούν και περνά κοντά τους την υπόλοιπη ζωή της. Εκτός κι αν χάσει και πάλι το δρόμο της. Το πεπρωμένο μιας ωδής δεν είναι να ξεστρατίζει, να ’ναι παντού μια ξένη;

Αυτό, ο Άραβας ποιητής της ερήμου το γνώριζε. Θεωρούσε όμως πως οι ωδές του δεν θα διαβάζονταν παρά μόνο στα αραβικά. Ποτέ δεν υποψιάστηκε πως οι καμήλες του, αιώνες αργότερα, θα έφταναν σε πόλεις που δεν τις είχε καν διανοηθεί: Βερολίνο, Παρίσι, Λονδίνο, Νέα Υόρκη. Σε μετάφραση, με σχολιασμό, με ερμηνεία, μιλούν στο εξής ξένες γλώσσες. Με τον καιρό, θα ξεχάσουν μάλλον μια μέρα το αρχικό τους ιδίωμα.”

Στην Αρχαιολογία ο συγγραφέας ανατρέχει στους αρχαίους ελληνικούς μύθους· διαβάζει φύλλο το φύλλο τη Βίβλο, τα συναξάρια και το Κοράνι· ανασκαλεύει τα αραβικά κείμενα του Μεσαίωνα, τις χρονογραφίες και τα ανάλεκτα· αναπολεί το παρελθόν και αναλογίζεται το μέλλον της αραβικής ποίησης· ξαναπιάνει την ευρωπαϊκή και αμερικάνικη λογοτεχνία από μια αναπάντεχη πλευρά· αναφέρεται στην ψυχανάλυση, χωρίς να ξεχνά ένα από τα πιο αγαπημένα του αναγνώσματα, τις περιπέτειες του Τεντέν.

Πολλοί πιστεύουν ότι η μετανάστευση είναι ένα φαινόμενο κυρίως των ημερών μας. Κι όμως, είναι παλιό όσο η ίδια η ανθρωπότητα. Η μετανάστευση είναι συνυφασμένη με την ανάδυση του πολιτισμού. Οι ανθρώπινες κοινωνίες, ωστόσο, αντιδρούσαν συνήθως αρνητικά στους νεοφερμένους. Ίσως ήταν ο αρχέγονος φόβος για τον «βάρβαρο», τον απολίτιστο κι απειλητικό ξένο…

Σήμερα ζούμε μια εποχή ταχύτατων αλλαγών: την εποχή της παγκοσμιοποίησης. Και η μετανάστευση παραμένει ένας από τους βασικούς μηχανισμούς της ανθρώπινης προόδου. Αλλά ο φόβος για τον «βάρβαρο» ζει και σήμερα, το ίδιο όπως παλιά.

Στον δημόσιο διάλογο συνήθως παραβλέπεται πως κάθε επιστημονική ανάλυση του φαινομένου της μετανάστευσης καταλήγει –σχεδόν μονότονα– στο ίδιο συμπέρασμα. Η διεθνής μετανάστευση ωφελεί τους πάντες: τις χώρες προέλευσης, τις χώρες προορισμού, τους ίδιους τους μετανάστες. Οι εκκλήσεις για περιορισμό της μοιάζει να προδίδουν άγνοια συνδυασμένη με φόβο.

Υπάρχει όμως και κάτι άλλο: στις πλούσιες χώρες οι πολίτες κάνουν λίγα παιδιά και ζουν πολλά χρόνια. Ο πληθυσμός τους γερνάει και σύντομα θ’ αρχίσει να συρρικνώνεται. Την ίδια στιγμή, η δεξαμενή των μεταναστών, που ακόμα φαντάζει ανεξάντλητη, θ’ αρχίσει γρήγορα να στερεύει. Η έλευση μεταναστών σήμερα αντιμετωπίζεται ως πρόβλημα. Αύριο θα γίνει το ζητούμενο. Και, ως συνήθως, κερδισμένες θα βγουν οι κοινωνίες που ήξεραν να προνοούν…

Είναι άραγε νοµιµοποιηµένη, σε µια φιλελεύθερη δηµοκρατία, η άσκηση κρατικού εξαναγκασµού σε ζητήµατα βιοηθικής; Το βιβλίο αυτό αναζητά τους λόγους του βιοηθικού εξαναγκασµού στην ηθική της αυτονοµίας. Αφετηρία του αποτελεί η επιχειρηµατολογία του Ronald Dworkin, στη µονογραφία του Life’s Dominion, για τη συνταγµατική δυνατότητα να θεµελιωθεί ένα δικαίωµα στην άµβλωση και την ευθανασία ως δικαίωµα ουσιωδώς θρησκευτικής ελευθερίας. Ωστόσο, ο συγγραφέας δεν δικαιολογεί την εν λόγω κανονιστική αφετηρία του παρά µόνο στο πλαίσιο µιας ανανεωµένης καντιανής φιλοσοφίας του δικαίου και την εµπλουτίζει µε µια µεθοδολογία που έχει τη σύγχρονη ρίζα της στην πολιτική φιλοσοφία του John Rawls. Ο αναγνώστης καλείται να αναστοχαστεί ο ίδιος τη βασιµότητα του σχετικού φιλοσοφικού προβληµατισµού από το εσωτερικό µεν των θεµελιωδών ηθικών και πολιτικών αρχών που, κατά το περιεχόµενό τους, καθιστούν δυνατή τη συµβίωσή µας σε θεσµικές συνθήκες ελευθερίας και ισότητας, εν όψει όµως των πλέον δυσεπίλυτων περιπτώσεων ερµηνείας και εφαρµογής τους· από την οπτική γωνία, δηλαδή, µιας κριτικής περιπτωσιολογίας.

Γιατί δεν είμαστε σκλάβοι των γονιδίων μας και σε τι διαφέρουμε απ’ τους χιμπατζήδες; Τι είναι η επιγενετική και γιατί η τρυφερότητα κατά τον θηλασμό καθορίζει πώς θα συμπεριφέρεται το νεογέννητο ποντικάκι σε όλη τη μετέπειτα ζωή του; Πώς μετατρέπεται σε αχαλίνωτο Δον Ζουάν ένας μονογαμικός αρουραίος και πώς επηρεάζουν τη συμπεριφορά μας ουσίες όπως η ντοπαμίνη, η σεροτονίνη ή η κοκαΐνη; Γιατί στον πόλεμο κατά των μικροβίων χαμένοι θα είμαστε πάντα εμείς; Σε τι παραπέμπουν οι «πρωτόγονοι» μονοκύτταροι οργανισμοί που δραστηριοποιούνται σε νερά που κοχλάζουν; Τι πληροφορίες μας δίνουν για τη ζωή σε άλλους πλανήτες οι διαστημοσυσκευές που έχουμε στείλει;

Το βιβλίο αναζητά τις απαντήσεις σε όλα τα παραπάνω ερωτήματα και σε πολλά ακόμη. Κάθε ένα από τα 19 μικρά δοκίμιά του είναι σαν ένα παραμύθι, όπως γράφει στον πρόλογο ο νομπελίστας Rolf Zinkernagel. Με ύφος αφηγηματικό −συχνά σε πρώτο πρόσωπο− και διάθεση στοχαστική, ενίοτε ποιητική, μας μεταφέρει σ’ έναν κήπο γεμάτο θαύματα, τον αόρατο κήπο της μοριακής και κυτταρικής βιολογίας, της βιοχημείας και της γενετικής – τον κήπο της αυτογνωσίας μας.

Το σεξ βρίσκεται στο επίκεντρο κάθε ατομικής συμπεριφοράς, στον κόσμο των ζώων. Αυτό, βέβαια, έχει άμεση επίπτωση στο σχήμα, το μέγεθος, τη μορφολογία, αλλά και στους τρόπους λειτουργίας των αναπαραγωγικών τους οργάνων. Όλα τα παραπάνω συνδέονται με το περίφημο φαινόμενο της φυλετικής (ή σεξουαλικής) επιλογής, το οποίο ο ίδιος ο Δαρβίνος είχε θεωρήσει τόσο σημαντικό ώστε να του αφιερώσει ολόκληρο βιβλίο! Ωστόσο, στον αιώνα που ακολούθησε οι σχετικές έρευνες αναπτύχθηκαν ελάχιστα: η αιδημοσύνη και τα ταμπού έπαιξαν τον ρόλο τους. Σήμερα, βέβαια, τα πράγματα αλλάζουν…

Στα Γενετήσια παιχνίδια, ο εξελικτικός βιολόγος και οικολόγος Μέννο Σχίλτχαϋζεν καταφέρνει να συγκεντρώσει όλα τα καινούργια στοιχεία για το θέμα και να αναδείξει με χιούμορ, πολλά σκίτσα και διαγράμματα, γλαφυρή και ενίοτε υπαινικτική γλώσσα, αλλά πάντοτε τεκμηριωμένα, την εξέλιξη της σεξουαλικής συμπεριφοράς μέσα από την εξέλιξη των γεννητικών οργάνων. Σκιαγραφώντας έναν κόσμο άλλοτε άγριο κι άλλοτε αστείο (όπως είναι εντέλει και η ζωή), διαλύει παρανοήσεις και προκαταλήψεις (περί καλού και κακού) και μας δίνει να καταλάβουμε ότι το άρμα της εξέλιξης της ζωής (που δεν έχει οδηγό) το τραβούν, σε μεγάλο βαθμό, τα δύο «άλογα» της φυλετικής επιλογής. Το ένα είναι αρσενικό και το άλλο θηλυκό: συχνά διαφωνούν μεταξύ τους, πρόσκαιρα συμφιλιώνονται, έως την επόμενη σύγκρουση, όμως αλλάζουν συνέχεια μορφή και συμπεριφορά.

Γιατί πιστεύουν τόσοι άνθρωποι στην τηλεπάθεια, στους μάγους, στις προηγούμενες ζωές, στις απαγωγές από εξωγήινους και στα φαντάσματα; Τι έχει οδηγήσει στη διάδοση της «επιστημονικής» εκδοχής της βιβλικής δημιουργίας, του αποκαλούμενου «επιστημονικού δημιουργισμού» και στην πεποίθηση ότι ποτέ δεν συνέβη το Εβραϊκό Ολοκαύτωμα; Γιατί στην εποχή αυτή την, υποτίθεται, επιστημονικά φωτισμένη μοιάζουμε να βρισκόμαστε σε μεγαλύτερη και πιο επικίνδυνη σύγχυση παρά ποτέ; Ο ιστορικός της επιστήμης Μάικλ Σέρμερ ερευνά τους λόγους για τους οποίους τα αλλόκοσμα φαινόμενα και οι αιρέσεις έλκουν τόσους πολλούς. Προσφέρει, επίσης, λογικές αναλύσεις και πολύτιμα στοιχεία έτσι ώστε όχι απλώς να μάθουμε την αλήθεια για τις τόσες απάτες και πλάνες που βρίσκουν απήχηση στη σημερινή κοινωνία, αλλά και να είμαστε σε θέση να τiς αντικρούσουμε. Τα επιχειρήματά του συνιστούν, εν τέλει, έναν πανηγυρικό για το επιστημονικό πνεύμα και τη χαρά που μπορεί κανείς να αντλήσει ερευνώντας τα μεγαλύτερα μυστήρια του κόσμου -ακόμα και αν πολλά από τα ερωτήματα που τίθενται παραμένουν αναπάντητα.

«Έμαθα πολλά στην Ιατρική Σχολή, αλλά σίγουρα δεν έμαθα τίποτα για τη θνητότητα. Ναι μεν μου έδωσαν ένα αφυδατωμένο, άκαμπτο πτώμα για να το ανοίξω και να μελετήσω τα εσωτερικά όργανα, αλλά μοναδικός σκοπός ήταν να αποκτήσω γνώσεις για την ανθρώπινη ανατομία. Τα εγχειρίδια της Σχολής δεν ανέφεραν σχεδόν τίποτα για τα γηρατειά, την ανημπόρια που τα συνοδεύει ή τη διαδικασία του θανάτου. Τίποτα για το πώς εκτυλίσσεται αυτή η διαδικασία, πώς οι άνθρωποι βιώνουν το τέλος της ζωής τους και πώς αυτή η ιστορία επηρεάζει τους δικούς τους ανθρώπους – όλα τούτα φαίνονταν περιττά. Σκοπός της ιατρικής εκπαίδευσης, όπως το βλέπαμε εμείς ως φοιτητές αλλά κι όπως το έβλεπαν οι καθηγητές μας, ήταν να μάθουμε να σώζουμε ζωές, όχι να διαχειριζόμαστε τον θάνατο.»

Η ιστορία της ιατρικής στη σύγχρονη εποχή είναι μια πορεία αλλεπάλληλων επιτευγμάτων που βελτίωσαν θεαματικά την ποιότητα της ανθρώπινης ζωής και παρέτειναν εντυπωσιακά τη διάρκειά της. Ωστόσο, εμπρός στα αναπόφευκτα γηρατειά και στον θάνατο, η ιατρική στέκεται αμήχανη.

Στο βιβλίο αυτό, ο Ατούλ Γκαουάντε συνδυάζει ανθρώπινες ιστορίες με την προσωπική του περιπλάνηση στο πεδίο της γηριατρικής και της οργανωμένης φροντίδας των ηλικιωμένων, ψάχνοντας για τις επιλογές που θα εξασφαλίζουν μια ζωή με αυτοτέλεια, χαρά και αξιοπρέπεια. Πρόκειται για μια αναζήτηση επίμονη, ειλικρινή και βαθιά συγκινητική.

#1 best-seller των New York Times

Σε άλλους καιρούς, ο αστρολάβος καθοδηγούσε τους ναυτικούς στα ταξίδια τους και αποκάλυπτε στους ανθρώπους τις κινήσεις των άστρων και τις φωτεινές αναλαμπές τους. Ο σύγχρονος αστρολάβος, που κρατά στα χέρια του ο αναγνώστης, δεν έχει διαφορετική φιλοδοξία. Το ταξίδι όμως που υπόσχεται κρύβει μεγαλύτερες εκπλήξεις και αναπάντεχες διαδρομές. Θα ξεκινήσει από τα θαυμαστά του Σύμπαντος, τους μακρινούς γαλαξίες και τους κομήτες, την αντιύλη και τις υπέρλαμπρες εκρήξεις αστεριών. Στη συνέχεια, θα αναζητήσει τις απαντήσεις που δίδει η σημερινή επιστήμη στα προαιώνια ερωτήματα του ανθρώπου: για την έννοια του χρόνου αλλά και την ύπαρξη εξωγήινης ζωής, για το μεγάλο πείραμα του CERN αλλά και την ανίχνευση του φαντασματικού νετρίνου στα θαλάσσια βάθη της Πύλου.
H συμπόρευσή του όμως με τον αναγνώστη θα επιτρέψει στον αστρολάβο και μια διαφορετική περιήγηση. Εκείνην στον κόσμο του ανθρώπου και της Ζωής του. Πρώτα θα προσπαθήσει να ανιχνεύσει την οδυνηρή κρίση που κρατά σήμερα δέσμια την Ελλάδα· και να εντοπίσει, στην πρόσφατη πορεία της, τις αιτίες των σημερινών δεινών, αλλά και τα επιτεύγματά της. Την περιήγηση θα ολοκληρώσει -με τη συμπόρευση του αναγνώστη, πάντοτε- μια ματιά στον σύγχρονο άνθρωπο και τη μοίρα του· που αισθάνεται μετέωρος ανάμεσα στην εκρηκτική ανάπτυξη της τεχνολογίας και την κυριαρχία ενός οικονομικού συστήματος με ανάλγητο πρόσωπο.
Το ταξίδι, λοιπόν, που υπόσχεται ο σημερινός Αστρολάβος, έχει έναν γνώριμο προορισμό. Είναι οι κόσμοι που κινείται χρόνια τώρα ο συγγραφέας: τα αινίγματα του Σύμπαντος και η πορεία της Ελλάδας, οι κατακτήσεις της επιστήμης και η ανθρώπινη μοίρα. Μόνον που οι κόσμοι αυτοί του συγγραφέα, όπως το ίδιο το Σύμπαν μετά τη Μεγάλη Έκρηξη, μοιάζουν τώρα σαν να διαστέλλονται αιφνίδια και ανεξήγητα, σαν να θέλουν να καλύψουν τον χώρο και τον χρόνο. Η προσδοκία τους είναι ότι κάπου εκεί θα συναντήσουν και τους κόσμους του αναγνώστη, τις αγωνίες και τα ερωτήματά του. Τότε η χειραψία, του συγγραφέα με τον αναγνώστη, δεν θα είναι πια στα σκοτεινά. Θα γίνει υπό το φως των άστρων και με το στίγμα που αποκάλυψε ένας αστρολάβος του Ουρανού και της Ζωής.

O πυρήνας του μαθηματικού έργου είναι η επίλυση προβλημάτων τα οποία είναι ανοικτά για τη μαθηματική επιστήμη. Στο πλαίσιο της μαθηματικής παιδείας, η επίλυση προβλήματος συνιστά μια μαθησιακή προοπτική την οποία επέβαλε η ανάγκη της «ενεργού» μάθησης των μαθηματικών και της παραλληλίας της με τον τρόπο που δομείται αυτό καθ’ αυτό το μαθηματικό έργο. Ο ούγγρος μαθηματικός Polya ήταν εκείνος που πρώτος διατύπωσε γενικές στρατηγικές (τις Ευρετικές) για την επίλυση προβλημάτων, ενώ άλλοι ερευνητές αναλύουν έκτοτε όλες εκείνες τις ιδιαίτερες διεργασίες του ανθρώπινου νου όταν επιλύει προβλήματα στα μαθηματικά ώστε, με βάση την ανάλυση αυτή, να διαμορφωθούν αποτελεσματικές προσεγγίσεις διδακτικής παρέμβασης.

Στο βιβλίο εξετάζονται θέματα όπως η νοερή επιχειρηματολογία, ο έλεγχος, η διερεύνηση και ο πειραματισμός, η ανάκληση και η εφαρμογή της μαθηματικής γνώσης, η μαθηματικοποίηση-μοντελοποίηση, η χρήση συναρτήσεων, η αλληλοσυσχέτιση επίλυσης προβλήματος και απόδειξης και, τέλος, η δημιουργία προβλήματος. Παρουσιάζεται η πορεία επίλυσης προβλημάτων με διαβαθμισμένη δυσκολία, καθώς κάποια από αυτά είναι δυνατόν να αντιμετωπιστούν και από καλούς στα μαθηματικά μαθητές του δημοτικού, αλλά πολλά απαιτούν ιδιαίτερα προχωρημένη μαθηματική γνώση. Η προσέγγισή μας είναι να ενθαρρύνουμε τους μαθητές/φοιτητές να «κάνουν» μαθηματικά παρά να μελετούν μαθηματικά.
Η έκδοση απευθύνεται τόσο σε φοιτητές Μαθηματικών και Παιδαγωγικών τμημάτων όσο και σε εκπαιδευτικούς όλων των βαθμίδων, που είτε επιθυμούν να βελτιώσουν τη διδασκαλία τους είτε να αναπτύξουν τις ικανότητές τους ως λύτες προβλημάτων στα μαθηματικά, καθώς και σε νέους ερευνητές που θα θελήσουν να θεραπεύσουν ερευνητικά πολλά ανοικτά θέματα της μαθηματικής παιδείας στην Επίλυση Προβλήματος.

Πολλά χρόνια πριν, στο απώτερο παρελθόν που ωστόσο ανήκει στη μνήμη της ανθρωπότητας, μια σειρά από κοσμικές συγκρούσεις και αναστατώσεις άλλαξαν τον πλανήτη. Ο γήινος άξονας μετατοπίστηκε, η Γη ξέφυγε από την τροχιά της, οι μαγνητικοί πόλοι αντιστράφηκαν. Αρχαίες παραδόσεις μαρτυρούν και νεότερες επιστημονικές ανακαλύψεις έρχονται να επιβεβαιώσουν τα συνταρακτικά φαινόμενα που προκάλεσαν την ακαριαία κατάρρευση κοινωνιών και πολιτισμών. Ο Ιμμάνουελ Βελικόφσκι, ο πρώτος που επισήμανε αυτό το στάδιο της ιστορίας της Γης, προσέκρουσε στην αντίδραση του επιστημονικού κατεστημένου. Η εργασία του αγνοήθηκε, χλευάστηκε, πολεμήθηκε, και μετά, όπως όλες οι μεγάλες συλλήψεις, αντιγράφηκε και ήδη ακολουθεί την πορεία της προς το να αναγνωριστεί και να αποτελέσει σημείο αναφοράς.

Η ζωή όλων μας υπόκειται σε περιορισμούς χώρου και χρόνου, σε δεσμευτικά όρια από τα οποία προκύπτει ένα ιδιαίτερο είδος προβλημάτων. Τι πρέπει να κάνουμε ή να αφήσουμε ανολοκλήρωτο σε μια μέρα ή σε ολόκληρη τη ζωή μας; Πόση ακαταστασία πρέπει να αποδεχτούμε; Ποια ισορροπία μεταξύ νέου και γνώριμου προσφέρει τη μεγαλύτερη ικανοποίηση; Αν και τα διλήμματα αυτά φαίνονται αποκλειστικά ανθρώπινα, ωστόσο δεν είναι. Οι υπολογιστές, όπως κι εμείς, διαθέτουν περιορισμένο χώρο και χρόνο, κι έτσι οι επιστήμονες υπολογιστών έχουν παλέψει με τέτοια προβλήματα για πολλές δεκαετίες. Και οι λύσεις που έχουν βρει έχουν να μας διδάξουν πολλά.

Σε ένα συναρπαστικά διεπιστημονικό έργο, οι Μπράιαν Κρίστιαν και Τομ Γκρίφφιθς δείχνουν πώς οι αλγόριθμοι που έχουν αναπτυχθεί για τους υπολογιστές μπορούν να ξεδιαλύνουν και κάποια χαρακτηριστικά ανθρώπινα ερωτήματα. Εξηγούν πώς να βελτιώσουμε τη διαίσθησή μας και πότε να αφήνουμε τα πράγματα στην τύχη, πώς να αντιμετωπίζουμε τις πολυάριθμες επιλογές που μας κατακλύζουν και πώς να συνδεόμαστε καλύτερα με τους άλλους. Από την εύρεση συντρόφου μέχρι την εύρεση μιας θέσης παρκαρίσματος, από την οργάνωση της αλληλογραφίας μας μέχρι τη διαχείριση του χρόνου μας, η Αλγοριθμική τέχνη των αποφάσεων μεταμορφώνει τη σοφία της επιστήμης υπολογιστών σε στρατηγικές της καθημερινής ζωής.

«Γεννήθηκα πριν από αιώνες αιώνων, σε έναν Χώρο όπου δεν υπήρχε χώρος, και σε έναν Χρόνο όπου δεν υπήρχε χρόνος. Με ένα περίεργο ωστόσο τρόπο, αισθάνομαι ότι προϋπήρχα της γενέσεώς μου. Κι ενώ από τότε όλα έχουν αλλάξει, εγώ αισθάνομαι ότι τίποτε δεν αλλάζει. Η παρουσία μου μετρά το αιώνιο.
Δεν αξίζει άλλωστε να συζητά κανείς για πράγματα –την γένεσή μου και την γένεση του Κόσμου– που προκαλούσαν ανέκαθεν διαμάχες. Αυτό που ενισχύει την αυτοπεποίθησή μου είναι ότι η παρουσία μου έμοιαζε πάντοτε πρωταρχική: στους μύθους ή σε ό,τι ονομάζεται επιστήμη, στα έργα των θνητών αλλά και στις θρησκείες, το φως έπαιζε πάντοτε ρόλο ιδιαίτερο. Κατά καιρούς πολλοί διερωτήθηκαν για την φύση του, και άλλοι πάλι έμειναν απλώς στον θαυμασμό και την αποδοχή… Εγώ λοιπόν, που είμαι το παλαιότερο, το αρχέγονο φως, ήρθε η ώρα να μιλήσω λίγο για τον εαυτό μου».

Με αυτά τα λόγια αρχίζει την αυτοβιογραφία του το αρχέγονο φως, που η ανακάλυψή του το 1965 υπήρξε από τις σημαντικότερες στην ιστορία της κοσμολογίας. Πριν δώσει τον λόγο στο ίδιο το φως, ο γνωστός συγγραφέας της «Κόμης της Βερενίκης» και των «Κοσμογραφημάτων» παρουσιάζει τους θαυμαστούς τρόπους που μέσω του φωτός η επιστήμη οδηγήθηκε στις πιο σπουδαίες κατακτήσεις της: την θεωρία της σχετικότητας, την κβαντική συμπεριφορά του μικροκόσμου, τις σύγχρονες απόψεις για την γένεση και την εξέλιξη του Σύμπαντος. Δεν παραλείπει ακόμη να υπογραμμίσει την σημασία του φωτός για την ίδια την ζωή αλλά και την Τέχνη, ενώ αναφέρεται και στις φιλοσοφικές ή θρησκευτικές αντιλήψεις που συνοδεύουν το φως από τους αρχαίους χρόνους. Βιβλίο εύληπτο και πολυσήμαντο, η «Αυτοβιογραφία του φωτός» περιγράφει με απλά λόγια την συναρπαστική περιπέτεια της σύγχρονης επιστήμης, και απλώς ζητά από τον αναγνώστη να διαβαστεί «πρώτα με τον νου και, ύστερα ή παράλληλα, με την ψυχή».

Ένα βιβλίο αντίδοτο στην παραπληροφόρηση και τους μύθους γύρω από το πιο δαιμονοποιημένο όργανο του γυναικείου σώματος, τον κόλπο.

Ο σεξουαλικός προσανατολισμός των περισσότερων ανθρώπων είναι ετεροφυλοφιλικός: το ερωτικό τους ενδιαφέρον αφορά άτομα του αντίθετου φύλου. Ένα αξιοσημείωτο ποσοστό των ανθρώπων, όμως, συνήθως γύρω στο 5-10%, έχουν ομοφυλοφιλικό σεξουαλικό προσανατολισμό. Γιατί συμβαίνει αυτό; Σε τι οφείλεται τελικά το φαινόμενο της ομοφυλοφιλίας;

Την αναζήτηση απαντήσεων συσκότιζαν ανέκαθεν προκαταλήψεις και παρανοήσεις, π.χ. ότι η ομοφυλοφιλία είναι μια ασθένεια που μπορούμε να θεραπεύσουμε ή μια στάση ζωής που επιλέγουμε. Η πρώτη προσπάθεια ορθολογικής προσέγγισης του φαινομένου στηρίχτηκε στην ιδέα ότι ο σεξουαλικός προσανατολισμός στον άνθρωπο διαμορφώνεται στην παιδική ηλικία από τη διαπαιδαγώγηση και το κοινωνικό περιβάλλον. Τούτη η άποψη είναι η πλέον διαδεδομένη στις μέρες μας.

Ωστόσο, η πρόσφατη ανάπτυξη της βιολογίας και των νευροεπιστημών επέτρεψε μια ολότελα διαφορετική προσέγγιση. Τα ομοφυλόφιλα άτομα, κατά την εμβρυϊκή τους ζωή και αμέσως μετά τη γέννηση, αντιμετώπισαν ένα ασυνήθιστο ενδοκρινικό περιβάλλον, το οποίο οδήγησε όχι μόνο στον ιδιαίτερο σεξουαλικό προσανατολισμό τους, αλλά και σε διαφοροποιήσεις στη συμπεριφορά και τη φυσιολογία. Για τον Jacques Balthazart, συγγραφέα του βιβλίου και κορυφαίο εκφραστή της συγκεκριμένης άποψης, η ομοφυλοφιλία δεν αποτελεί θέμα επιλογής, δεν είναι ασθένεια ή διαστροφή, ούτε οφείλεται σε αδιάφορους γονείς ή σε προβληματικό κοινωνικό περιβάλλον. Είναι ακόμη μία εκδοχή του φαινομένου της βιολογικής ποικιλότητας.

Το βιβλίο αυτό αφορά σε ένα πείραμα που έγινε πριν από 14 περίπου δισεκατομμύρια χρόνια. Ο επιστήμονας που το σχεδία­σε δεν είναι πια τριγύρω για να μας εξηγήσει τι ακριβώς έκανε και, κυρίως, τι σκοπό εξυπηρετούσε. Ήταν δε τέτοιες οι συνθήκες και η θερμοκρασία του πειράματος, που καθιστούν ανέφικτη την επανάληψή του στα γήινα εργαστήρια.

Το πείραμα αυτό ήταν η δημιουργία του ίδιου του Σύμπαντος. Όλη η ύλη και η ενέργειά του, πιστεύει η σύγχρονη επιστήμη, ήταν αρχικά συγκεντρωμένη σε ένα σημείο, ένα ιδιότυπο «κοσμικό αυγό». Μια αδιανόητη ωστόσο «Μεγάλη Έκρηξη» που επισυνέβη, οδήγησε στη μεγαλειώδη εξέλιξη του Σύμπαντος και στη σημερινή δομή του, με τα δισεκατομμύρια άστρα, γαλαξίες και πλανήτες. Ενώ κάποια στιγμή –από τύχη ή αναγκαιό­τητα– εμφανίστηκε στον πλανήτη Γη το φαινόμενο της ζωής, που έφτασε στην εξελικτική κορύφωσή του με την παρουσία του ανθρώπου. Το αξιοθαύμαστο είναι ότι αυτός ο άνθρωπος, ο έποικος ενός ιδιόμορφου πλανήτη, που ανήκει σ’ έναν ασήμαντο γαλαξία, τολμά εντούτοις να θέτει ερωτήματα που αγγίζουν την ίδια του την ύπαρξη και την ύπαρξη του κόσμου.

Η ανθρώπινη υγεία είναι θεμελιωμένη σε έναν πανίσχυρο μηχανισμό, το ανοσιακό μας σύστημα. Η ικανότητα του ανθρώπινου σώματος να καταπολεμά τις ασθένειες και να θεραπεύεται συνιστά ένα από τα μεγάλα μυστήρια —και θαύματα— της φύσης. Τα τελευταία χρόνια, όμως, η επιστημονική έρευνα έχει αποκαλύψει ότι η ικανότητα αυτή οφείλεται στη δράση ενός εκτεταμένου δικτύου από εξειδικευμένα κύτταρα, ρυθμιστικές πρωτεΐνες και γονίδια ειδικού σκοπού, που όλα μαζί συγκροτούν έναν περίτεχνο μηχανισμό ο οποίος λειτουργεί αδιάκοπα. Οι καινούργιες γνώσεις ήταν αναπόφευκτο να γεννήσουν ιδέες για το πώς θα μπορούσαμε να επηρεάσουμε αυτόν τον αξιοθαύμαστο μηχανισμό· έτσι, σταδιακά εμφανίστηκαν φάρμακα νέου τύπου και ειδικές θεραπείες, οι αποκαλούμενες ανοσοθεραπείες, που μας βοηθούν να πολεμήσουμε τον καρκίνο, τον διαβήτη, την αρθρίτιδα και μια σειρά νόσους του γήρατος.

Ο Daniel Davis είναι ένας επιστήμονας με κορυφαία παρουσία στην παγκόσμια ανοσολογική έρευνα. Στην Κομψή θεραπεία καταγράφει όλο το πλέγμα των απίστευτων συμπτώσεων, κλινικών παρατηρήσεων, ερευνητικών αναζητήσεων, αποτυχιών, επιστημονικών αντιπαραθέσεων και θριάμβων που μας επέτρεψαν να καταλάβουμε πώς λειτουργεί το ανοσιακό μας σύστημα και πώς το επηρεάζουν παράγοντες όπως το στρες, ο ύπνος, η ηλικία ή η νοητική μας κατάσταση, ανοίγοντας τον δρόμο για μια ολότελα νέα προσέγγιση στην ιατρική επιστήμη και πρακτική, αλλά και στην ανθρώπινη ευημερία.