ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ

Το κλασικό έργο του φημισμένου συγγραφέα εμπλουτισμένο με αδημοσίευτα ως τώρα κείμενα.

Ο Προφήτης είναι ένα ρομαντικά επαναστατικό βιβλίο που αφορά τον καθένα και την καθεμιά από μας σε κάθε του σελίδα. Πρόκειται για ένα κείμενο που αντανακλά κάθε πτυχή της ζωής μας, αντιμετωπίζοντάς τη σαν κάτι ιερό αλλά ταυτόχρονα τόσο απλό. […] Σε μια εποχή που κατακλύζεται από βιβλία αυτοβοήθειας με εύκολες και εύπεπτες λύσεις για τα προβλήματα του σύγχρονου ανθρώπου, ο Προφήτης μάς αποκαλύπτει το βάθος των απλών πραγμάτων της ζωής όλων μας. Μας συνδέει εκ νέου με τις αξίες που έχουμε χάσει ή έχουμε λησμονήσει, φωτίζοντας έναν δρόμο προβληματισμού με στόχο το κοινό καλό και όχι μόνο το ατομικό καλό.
Από τον πρόλογο
της Σμαρούλας Παντελή

Ο Σαρτρ έδωσε τη διάλεξη Ο υπαρξισμός είναι ένας ανθρωπισμός τον Οκτώβριο του 1945, θέλοντας να παρου­σιάσει σε συνο­πτική μορφή τις βασικές θέσεις της φιλοσοφίας του και να την υπερασπιστεί απέναντι σε ορισμένες συχνές παρανοή­σεις. Η διάλεξη δόθηκε από στήθους και κυκλοφόρησε ως βιβλίο λίγο αργότερα, ελάχιστα επανεπεξεργασμένη. Το βιβλίο αναδείχτηκε στο πιο πολυδιαβασμένο, πιθανότατα, φιλοσοφικό κείμενο του 20ού αιώνα.

Ο άνθρωπος είναι ελεύθερος, λέει ο Σαρτρ, αλλά θέλει να φαν­τάζεται τον εαυτό του δέσμιο. Το κάνει αυτό, γιατί θέλει ν’ αποποιηθεί την ευθύνη που συνεπάγεται η ελευθερία του. Οι άνθρωποι πλάθουν φαντάσματα —το θεό, τη μοίρα, τη φύση, την ιστορία, την κοινωνία— που υποτίθεται ότι τους υποχρεώνουν να φέρονται όπως φέρονται. Επικαλούμενοι τα φαντάσματα αυτά, μπορούν κατόπιν να δηλώσουν: «Δεν έφταιγα εγώ γι’ αυτό που έκανα, δεν μπορούσα να κάνω αλλιώς. Δεν είμαι εγώ υπεύθυνος γι’ αυτό που είμαι, κάτι άλλο, έξω από μένα, μ’ έκανε έτσι».

Επιθυμεί πραγματικά ο σύγχρονος άνθρωπος την ελευθερία ή νιώθει φόβο μπροστά της; Ένα κλασικό βιβλίο του μεγάλου διανοητή Erich Fromm που αποδεικνύεται πιο επίκαιρο από ποτέ.

Το Πρόγραμμα “ΕΝΟΡΙΑ εν δράσει” με την υποστήριξη των εκδόσεων “Αρχονταρίκι” παρουσιάζει απομαγνητοφωνημένες τις συζητήσεις-ομιλίες που πραγματοποίησε ο π. Χαράλαμπος Παπαδόπουλος (Λίβυος) τα τελευταία χρόνια στην ενορία Ευαγγελιστρίας Πειραιώς.

“Οι δώδεκα νόμοι του πνεύματος” είναι μια παραβολή γεμάτη ευαισθησία, χιούμορ αλλά και βαθιά σοφία. Μια εμπνευσμένη ιστορία που μας παρουσιάζει με μοναδικό και άμεσο τρόπο τις αναλλοίωτες αρχές με βάση τις οποίες λειτουργεί ο καθένας μας σαν ύπαρξη, αλλά και ολόκληρο το Σύμπαν. […]

Ένα βιβλίο που μας δίνει τα κλειδιά της εσωτερικής ειρήνης και του κρυμμένου δυναμισμού μας, οδηγώντας μας σε μια βαθύτερη αίσθηση του νοήματος της ζωής και της σύνδεσής μας με ολόκληρη τη δημιουργία. Ένα βιβλίο που με απλά λόγια μπορεί να κάνει τη ζωή μας λειτουργική, γεμάτη σοφία, χαρά, πληρότητα και αρμονία!

Βασισμένο σε φυσικούς αναλλοίωτους νόμους που διέπουν ολόκληρο το Σύμπαν, το βιβλίο αυτό θέτει σε εντελώς νέα βάση το περίφημο “κυνήγι της ευτυχίας”! Εφοδιάζοντας τον αναγνώστη με νέα, συμπαντικής εμβέλειας “προσόντα”, μετατρέπει τη γνωστή αγχωτική προσπάθεια του καιρού μας σε αυθόρμητη αβίαστη καταξίωση! Και κυρίως καταρρίπτει τον μύθο, ότι η επιτυχία έρχεται στη ζωή μόνο σαν αποτέλεσμα σκληρού κόπου, εξαντλητικού σχεδιασμού και ασύδοτης φιλοδοξίας.

Το βιβλίδιο αυτό συγκεφαλαιώνει επιγραμματικά τη φιλοσοφική οπτική ή πρόταση της οντολογίας του προσώπου. Προτάσσει τις γνωσιοθεωρητικές προϋποθέσεις συν-εννόησης στο πεδίο του οντολογικού (υπαρκτικού) προβληματισμού. Συντομογραφεί τις δυο απόπειρες εμπειρικής διασάφησης του οντολογικού ερωτήματος που προηγούνται ιστορικά: την πλατωνική και τη χαϊντεγγεριανή. Και συγκεφαλαιώνει την προσωποκεντρική οντολογία σε επιτομή χτισμένη με αφορισμούς, που η μεταξύ τους σύνδεση σημαίνεται από την αρίθμησή τους με δεκαδικούς.

Ο σύγχρονος κόσμος μας κινείται με φρενήρεις ρυθμούς, αυτό όμως δεν σημαίνει πως πρέπει να κινούμαστε έτσι κι εμείς. Γιατί όταν βιαζόμαστε, δεν βλέπουμε όλα όσα κάνουν τη ζωή μας όμορφη και ξεχωριστή. Σε αυτό τον μοναδικά εικονογραφημένο οδηγό, ο Haemin Sunim, Κορεά της βουδιστής μοναχός που ζει και διδάσκει στις Ηνωμένες Πολιτείες, μας δείχνει πώς να βρούμε την εσωτερική γαλήνη και την ισορροπία μας εν μέσω των τεράστιων απαιτήσεων της καθημερινότητας.

Είναι γνωστή η ρήση του Αϊνστάιν: «Μόνο δύο πράγματα είναι άπειρα: το σύμπαν και η ανθρώπινη βλακεία, και ως προς το σύμπαν διατηρώ κάποιες αμφιβολίες». Ο Τσιπόλλα επίσης διατύπωσε τους περίφημους πέντε νόμους για την ηλιθιότητα. Αστειεύονταν και οι δύο. Άλλωστε, δεν αναφέρoνταν σε κάποια μορφή αδυναμίας για ορθή νόηση, αλλά στο πόσο επιρρεπείς είμαστε στο να ολισθαίνουμε από το λογικό στο παράλογο. Κάθε πράξη μας έχει κάποιο αίτιο. Απαιτεί όμως και κάποια δικαιολόγηση. Εκείνο που μετρά είναι η διαφορά μεταξύ δικαιολόγησης και αιτιολόγησης. Όταν η διαφορά είναι θετική, η πράξη μας είναι λογική· όταν είναι αρνητική, η πράξη μας είναι παράλογη.

Το βιβλίο στηρίζεται σ’ αυτόν τον κάπως αυθαίρετο ορισμό. Μια απόρροια του ορισμού είναι ότι όλοι μας είμαστε πότε λογικοί και πότε παράλογοι, άλλοτε περισσότερο και άλλοτε λιγότερο. Άλλη απόρροια του ορισμού είναι ότι κάτι μπορούμε να κάνουμε σχετικά με την πορεία μας πάνω στη λεπτή γραμμή που ενώνει τη λογική με τον παραλογισμό. Αυτός είναι λοιπόν και ο σκοπός του βιβλίου. Παρεκκλίνοντας από τη σκωπτική διάθεση του Αϊνστάιν και του Τσιπόλλα, το βιβλίο καλεί τον αναγνώστη σε μια εξερεύνηση των ολισθημάτων της λογικής, και επιχειρεί να τον εφοδιάσει με απλά εργαλεία για την αποφυγή τους.

Ο φιλοσοφικός στοχασμός των Παρατηρήσεων πάνω στα χρώματα αναπτύσσεται στη διασταύρωση γραμματικής και φαινομενολογίας. Και πρόκειται πραγματικά για έναν πλούσιο στοχασμό: αγγίζει ευθέως το περιβόητο ζήτημα της διαπλοκής του διαθέσιμου χρωματικού λεξιλογίου και του χρωματικού ρεπερτορίου που είναι ικανός να δει κανείς (με πολλά σχόλια πάνω στο πώς η αχρωματοψία μπορεί να σταθεί ως ένα εναλλακτικό ρεπερτόριο αντίληψης των έγχρωμων αντικειμένων)· συγχρόνως προκαλεί τη φαντασία ζητώντας μας να συλλάβουμε τι θα μπορούσε να μετρήσει, για παράδειγμα, ως «διαφανές λευκό» (π.χ. ένα διάφανο λευκό γυαλί) — κι αν δεν μπορούμε, να εξηγήσουμε γιατί. Ο αναγνώστης καλείται, λοιπόν, να δει τις Παρατηρήσεις πάνω στα χρώματα ως μια πρόκληση στη φαντασία του και μια πρόσκληση να δώσει προσοχή όχι μόνο στο τι βλέπουν τα μάτια του αλλά και στη λογική που διέπει τα ποιοτικά χαρακτηριστικά του λόγου του για όσα βλέπονται, για τις λεπτές αποχρώσεις που εντοπίζονται, για τις μορφολογικές διαφορές που υπόκεινται αυτού του τόσο καθημερινού και κοινότοπου φαινομένου — της αντίληψης των χρωμάτων.

«Δεν είναι ότι ψάχνουμε για απαντήσεις στις ερωτήσεις μας,
είναι ότι ψάχνουμε για απαντήσεις στην ύπαρξή μας.»

– OSHO

Η σειρά του Osho «Τα Ουσιώδη της Ζωής» επικεντρώνεται στις πιο σημαντικές ερωτήσεις που ανακύπτουν στη ζωή του ανθρώπου. Κάθε βιβλίο περιέχει διαχρονικές και πάντοτε επίκαιρες έρευνες και συζητήσεις σε ερωτήσεις καίριες για την προσωπική μας αναζήτηση του νοήματος και του σκοπού, ειδικά εστιάζοντας σε ερωτήσεις που αφορούν την εσωτερική μας ζωή και την ποιότητα της ύπαρξης.

Ο πρώτος τίτλος σ’ αυτή τη δυναμική και συναρπαστική σειρά, «Πεπρωμένο, Ελευθερία και Ψυχή – Ποιο Είναι το Νόημα της Ζωής;» ερευνά σε βάθος ερωτήματα του ανθρώπου, όπως: Υπάρχει πράγματι αυτό που ονομάζουμε «ψυχή» και, εάν ναι, τι είναι; Πού ταιριάζει η έννοια του κάρμα; Έχει η ζωή μου κάποιο ειδικό νόημα ή σκοπό;

Μολονότι υπό μία έννοια ο τίτλος είναι παραπλανητικός λόγω της μονομέρειάς του, το Περί βεβαιότητος έχει δικαίως χαρακτηριστεί ως έργο πάνω στη γνωσιολογία, έργο το οποίο εγκαινιάζει νέες γραμμές σκέψης πάνω στις έννοιες της γνώσης, της αμφιβολίας και της δικαιολόγησης των πεποιθήσεων.
Αλλά και ανεξάρτητα από τη συμβολή του στην άρθρωση γνωσιοθεωρητικών θέσεων, το βιβλίο αποτελεί σαφώς το τρίτο αριστούργημα του Βίττγκενσταϊν (μετά το Τρακτάτους και τις Φιλοσοφικές έρευνες), επεκτείνοντας και διευρύνοντας τους βιττγκενσταϊνικούς στοχασμούς πάνω στη γλώσσα, τη λογική και την ανθρώπινη ζωή.

«Η ανεξαρτησία του ατόμου είναι αυτονόητα απόλυτη. Το άτομο είναι κύριος του εαυτού του, του σώματός του και του νου του».

To Περί Ελευθερίας του Τζον Στιούαρτ Μιλ εκδόθηκε το 1859 και αποτελεί έκτοτε ένα από τα σημαντικότερα έργα υπεράσπισης της ατομικής ελευθερίας. Για τον Μιλ η ατομική ελευθερία είναι η μοναδική οδός που οδηγεί στην ανάπτυξη του ανθρώπου, αλλά και της ανθρωπότητας εν γένει. Ο Μιλ πίστευε σε ένα είδος κοσμικής ηθικής που θα είχε ως πυλώνα το δημοκρατικό ήθος και θα χαρακτηριζόταν από αγάπη για την ελευθερία και την αυτονομία. Πίστευε στον ορθό λόγο και την ανεκτικότητα, αγαπούσε την ελευθερία όντας εχθρός του θρησκευτικού φανατισμού, προάσπιζε την απόλυτη ισότητα των φύλων.

Στις μέρες μας που οι αποδεκτοί κανόνες διαλόγου απειλούνται από τους λαϊκιστές και τα πολιτικά άκρα, που παρατηρείται η συστηματική χρήση της παραπληροφόρησης και της διασποράς ψευδών ειδήσεων, η επιχειρηματολογία του Μιλ για την υπεράσπιση της ελευθερίας της έκφρασης ως μέσου για την κατάκτηση της γνώσης και την εύρεση της αλήθειας με βάση τον διάλογο είναι επίκαιρη όσο ποτέ άλλοτε.

Ένα βιβλίο τροφή για σκέψη από τη σειρά Η τέχνη του ζην, που θα σας οδηγήσει σε περαιτέρω μελέτη. Τι σήμαινε για τους Στωικούς η έννοια του θείου;

«Είμαστε ψυχροί με τους άλλους μονάχα όταν είμαστε μουντοί εντός μας, και δεν έχουμε μήτε σκέψεις μήτε αισθήματα να μοιραστούμε μαζί τους. Δώσε σ’ έναν άνθρωπο κάποιο θέμα να σκεφτεί, πρόσφερέ του ένα σκίρτημα απόλαυσης στην καρδιά του, και θα χαρεί αφάνταστα να τα μοιραστεί με τον πρώτο που στο διάβα του θα βρει».

Ο Hazlitt πάλεψε και ανέλαβε από τις κατραπακιές της μοίρας και τις τεθλασμένες των γεγονότων. Ο βιβλιολάτρης είναι πάντα κακό σκυλί και ο ψόφος που διαρκώς αναβάλλεται. Ο σοφός λόγιος είναι συνάμα και λάτρης των αθλημάτων, από τις στοίβες των βιβλίων στον στίβο της άθλησης, προπομπός (σε πολλά) συγγραφέων και τύπων bigger than life, όπως ο πολύς Norman Mailer. Αυτός που πιέζεται από το οικονομικό άχθος ξέρει να πέφτει με τα μούτρα στη δουλειά, κι έτσι γίνεται πιο ανθεκτικός, πιο αμφισβητίας, πιο δηλητηριώδης με τα δεινά της εποχής του, τα οποία πρώτος στο πετσί του τα υφίσταται. Ζωή θα πει αυτό, εφτά φορές να πέφτεις και να σηκώνεσαι οχτώ.

− Δάσκαλε, νομίζω…

− Να μη νομίζεις ποτέ!

Η πραγματικότητα υπάρχει για να την ερευνούμε και να την ανακαλύπτουμε. Με τα σενάρια το μυαλό οργιάζει, παθιάζεται, σκοτεινιάζει. Λαοί ολόκληροι δεν μπορούν να «ανασάνουν», καθώς στερούνται την ειρήνη και την ευημερία, αν και οι κυβερνήσεις τους υποκρίνονται για το αντίθετο. Ολόκληρες πορείες ζωής έχουν χαθεί άδικα εξαιτίας εσφαλμένων «πιστεύω».

Ένα από τα χειρότερα τέρατα του νου είναι το να «νομίζεις», επειδή δεν σε αφήνει να ερευνήσεις. Δημιουργεί ψευδαισθήσεις και έτσι ζεις σε κόσμους ψεύτικους. Ενώ με την πραγματικότητα μπορεί να χαμογελάς, ένας εσωτερικός διάλογος μπορεί να συννεφιάσει τη ζωή σου.

Να μη νομίζεις ποτέ! Αν θέλεις να έχεις μια σαφή θέση, αυτή να είναι το να γνωρίζεις!

Ο Πλάτων επινόησε το αντικείμενο της φιλοσοφίας όπως το γνωρίζουμε. Χωρίς το έργο του Πλάτωνα, η δυτική διανόηση θα ήταν πράγματι αδιανόητη. Ο Πλάτων άσκησε μεγαλύτερη επιρροή από κάθε άλλο φιλόσοφο, σε κάθε εποχή και σε κάθε φιλοσοφικό πεδίο. Ακόμα και οι διανοητές εκείνοι που απέρριψαν τις απόψεις του Πλάτωνα, ήρθε η στιγμή που αναγκάστηκαν να δουλέψουν πάνω σ’ αυτές. Ο πλατωνισμός αποτέλεσε τη βάση και το υπόβαθρο του χριστιανισμού. Τροφοδότησε με τις ιδέες του πολλά φιλοσοφικά ρεύματα από την απαρχή του έως και τις ημέρες μας. Ο Πλάτων είναι, ίσως, ο μεγαλύτερος φιλόσοφος όλων των εποχών.

Μαθήματα ηγεσίας από τον Πλούταρχο με την πένα του ιστορικού Jeff Beneker.

Ο Robin Sharma μας βοηθάει να συνειδητοποιήσουμε ότι σκοπός της ζωής είναι μία ζωή με σκοπό.

“Πριν μπορείς να μεταμορφώσεις τον πόνο, θα χρειαστεί να γίνεις παρατηρητής. Αυτό είναι το τρίτο σημείο. Το πρώτο είναι να μην αντοστέκεσαι στον πόνο. Το δεύτερο είναι να ξέρεις ότι τα αντίθετα δεν είναι αντίθετα, αλλά συμπληρωματικά και το τρίτο είναι να είσαι παρατηρητής, επειδή αν είσαι είσαι παρατηρητής του πόνου σου, θα μπορέσεις να τον απορροφήσεις.”

Οι στοχασμοί αυτού του βιβλίου αποτελούν πρακτικά εργαλεία για να γνωρίσουμε τον εαυτό μας, για να τα χρησιμοποιούμε κάθε μέρα στη μάχη με τα προβλήματα που μας δυσκολεύουν. Είναι μια φιλοσοφική περιήγηση, που καλύπτει όλες τις πτυχές της ανθρώπινης ύπαρξης και επιχειρεί να ρίξει φως σε πολλές αμφιβολίες που μας απασχολούν. Με εξαιρετικά διαφωτιστική σκέψη η Delia Steinberg Guzman εμβαθύνει στη γνώση του εαυτού, για να βάλει μπροστά μας το μαγικό καθρέφτη, στον οποίο αντανακλώνται οι δυνατότητες της ανθρώπινης εξέλιξης.

Πώς θα ήταν μια εβδομάδα παρέα μ’ έναν φιλόσοφο; Τι θα μπορούσε να μάθει κανείς σε 7 μόλις ημέρες;

Οι περισσότερες εισαγωγές στη φιλοσοφία δίνουν την εντύπωση ότι η φιλοσοφία είναι απλή παράθεση απόψεων. Στο βιβλίο αυτό, αντίθετα, ο Γκέρχαρντ Ερνστ δείχνει ότι η φιλοσοφία είναι πάνω απ’ όλα ανταλλαγή επιχειρημάτων.

Ο συγγραφέας καλεί τον αναγνώστη να πάρει μέρος σ’ έναν διάλογο μ’ έναν δάσκαλο φιλοσοφίας, με αποτέλεσμα 7 συζητήσεις ―μία για κάθε μέρα της εβδομάδας― στο πλαίσιο ενός απλού μαθητικού προγράμματος.

Δευτέρα: Πώς πρέπει να ζω;
Τρίτη: Πώς μπορούμε να ζούμε μαζί με τους υπόλοιπους ανθρώπους;
Τετάρτη: Είναι αντικειμενική η ηθική;
Πέμπτη: Τι μπορούμε να γνωρίσουμε;
Παρασκευή: Τι υπάρχει;
Σάββατο: Τι είναι φιλοσοφία;
Κυριακή: Γιατί να φιλοσοφούμε;

Ο μαθητής-αναγνώστης κάνει μια ερώτηση, ο δάσκαλος-φιλόσοφος απαντά. Και το ανάποδο. Πόσο δύσκολο είναι τελικά να σκεφτεί κανείς σαν φιλόσοφος;

“Ανήκω στους αναγνώστες του Σοπενάουερ, οι οποίοι αφού διάβασαν την πρώτη σελίδα του έργου του ξέρουν με βεβαιότητα ότι θα τις διαβάσουν όλες και ότι θα αφουγκραστούν κάθε του λέξη.
Ο Σοπενάουερ δεν προσπαθεί ποτέ να επιδειχθεί: γράφει για τον εαυτό του. Κανένας όμως δεν θέλει να τον εξαπατούν, λιγότερο απ’ όλους ο φιλόσοφος για τον οποίο είναι νόμος: μην εξαπατάς κανέναν, ούτε τον ίδιο τον εαυτό σου!
Πότε-πότε η έκφραση του Σοπενάουερ μου θυμίζει λίγο τον Γκαίτε, γιατί ξέρει να λέει το βαθυστόχαστο απλά, το συναρπαστικό χωρίς ρητορεία, το αυστηρά επιστημονικό χωρίς σχολαστικότητα.” Φρήντριχ Νίτσε