ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ

Οι Ακυβέρνητες Πολιτείες του Στρατή Τσίρκα καλύπτουν, κατά κύριο λόγο, τα γεγονότα της περιόδου 1942-1944, την πιο κρίσιμη, δηλαδή, περίοδο του Β΄ παγκοσμίου πολέμου ενώ, ταυτόχρονα, το έργο περιλαμβάνει σκηνές από την ιστορία της αποικιακής Αιγύπτου, τον 19ο αιώνα, καθώς επίσης και από την μετεμφυλιακή Ελλάδα του δεκαετίας του ’50. Ο χρόνος και ο τόπος της αφήγησης εναλλάσσεται γύρω από τρεις πόλεις στις οποίες εξελίσσεται η μυθιστορηματική δράση. Στην Ιερουσαλήμ της Λέσχης, στο Κάιρο της Αριάγνης και στην Αλεξάνδρεια της Νυχτερίδας παρακολουθούμε τις μετακινήσεις των μυθιστορηματικών προσώπων, τα οποία παρασύρονται από τις “τύχες του πολέμου”, την προσφυγική διασπορά και τον αντιφασιστικό αγώνα. Σταθμοί της αφήγησης, η επίθεση του Ρόμελ και η αναγκαστική προσφυγιά των πληθυσμών της Μέσης Ανατολής στην Ιερουσαλήμ, το καλοκαίρι του 1942 (Λέσχη), τα γεγονότα της διάλυσης της Β΄ Ταξιαρχίας των ενόπλων δυνάμεων τον Ιούλιο του 1943 (Αριάγνη), και το κίνημα του Απρίλη του 1944 (Νυχτερίδα).

Ζητούσε την αρετή του κακού και την έβρισκε όταν η ίδια εισχωρούσε στον άλλο, όταν του εμφύτευε το προϊόν αυτού του κακού. […] Μετέτρεπε τη φρίκη που προκαλούσε στον άλλον σε χαίρουσα δόξα.
Μεγάλο Κάστρο, 1919: Μια επικίνδυνη πόρνη. Ένα στοιχειωμένο σπίτι από αίμα προγονικό. Μια σειρά από εγκλήματα, που κρύβονται περίτεχνα στις ενδότερες ραφές του μύθου. Ο υπόκοσμος. Ένας αιμοδιψής τοκογλύφος, ένα συμβόλαιο απελπισίας, μια άγνωστη επιστολή.

Στην Αμερική του μεσοπολέμου, του Κραχ, ο γιγαντόσωμος κι απλοϊκός Λένι κι ο μικρόσωμος κι έξυπνος Τζορτζ γυρνούν από τόπο σε τόπο, πλάνητες, αναζητώντας δουλειά. Ο Λένι δεν μπορεί να ξεχωρίσει το σωστό από το λάθος…

Μια νέα γυναίκα επιχειρεί να ληστέψει μια τράπεζα. Για να γλιτώσει τη σύλληψη, μπαίνει σε ένα διαμέρισμα προς πώληση και κρατά ομήρους όσους είναι εκεί: την υπερενθουσιώδη μεσίτρια, ένα ζευγάρι συνταξιούχων που ανακαινίζει και πουλά διαμερίσματα για να καλύψει το κενό στον γάμο τους, δύο κοπέλες που διαφωνούν σε όλα, αλλά ετοιμάζονται να φέρουν στον κόσμο ένα παιδί μαζί, μια κυνική διευθύντρια τράπεζας με τάσεις αυτοκτονίας, μια ηλικιωμένη που υποφέρει από μοναξιά. Η αστυνομία περικυκλώνει το διαμέρισμα και, ενώ η αγωνία κορυφώνεται, όμηροι, ληστής και αστυνομικοί αρχίζουν να έρχονται κοντά και ανακαλύπτουν ότι έχουν περισσότερα κοινά απ’ όσα θα μπορούσαν να φανταστούν.

Σκεφτόμουνα πάλι ότι μετά από εκατό, διακόσια χρόνια, μπορεί κι εγώ να ήμουνα κούκλα στο μουσείο… Θα μπορούσα να φοράω την ποδιά μου ή τη ζακέτα μου την κίτρινη με τα παπάκια, να ‘χω τις κοτσίδες μου και να περνάει ο κόσμος να με βλέπει και να λέει:
«Τι όμορφα που ήταν τότε τα κορίτσια!…»
Εγώ θα τους ακούω – αλλά τα μάτια μου θα κοιτάνε μπροστά ακίνητα – και τα βράδια θα περπατάω κι εγώ μαζί με τις άλλες κούκλες στις αυλές και στα χαγιάτια και θα βλέπουμε από ψηλά το Γιαλό.
Τι θα βλέπουμε άραγε τότε… μετά από εκατό, διακόσια χρόνια;…

Ανατομία της πιο ουσιαστικής σχέσης της ζωής μας –της σχέσης με τη μητέρα– και ταυτόχρονα ύστατος αποχαιρετισμός, κατάδυση στον αυτό, οικογενειακή ιστορία και ανασύνθεση μιας εποχής, είναι το βιβλίο της Ρούλας Γεωργακοπούλου. Αστείο και τρομερό, συγκινητικό και σκληρό, δεν μιλάει απλώς για τη βιολογική μητέρα, φορέα της επιθυμίας και της απαγόρευσης, αλλά για το «μητρικό», τη βάση, δηλαδή, πάνω στην οποία στηρίζεται το αίσθημα ότι υπάρχουμε, τα όνειρα, οι σκέψεις μας, η δυνατότητά μας για δημιουργία. Ένας κόσμος αινιγματικός, μαγικός, κάποτε απροσπέλαστος, ζωντανεύει με απαράμιλλη χάρη γραφής, ψυχαναλυτική ένταση και σουρεαλιστική φαντασία.

Στα νιάτα της η Σπετσιώτισσα Eλένη Mπούκουρα ντύθηκε άντρας για να μπορέσει να σπουδάσει ζωγραφική στην Iταλία, παντρεύτηκε τον ζωγράφο Σαβέριο Aλταμούρα, γέννησε τα παιδιά της (ανάμεσά τους και τον θαλασσογράφο Iωάννη Aλταμούρα), επέστρεψε εγκαταλειμμένη από τον άντρα της στην Aθήνα και εργάστηκε ως ζωγράφος.

Η Έλσα είναι εφτά χρονών και δεν μοιάζει με κανένα κορίτσι της ηλικίας της. Η γιαγιά της είναι εβδομήντα εφτά χρονών και όλοι τη θεωρούν εντελώς παλαβή. Όλοι εκτός από την Έλσα, η οποία είναι σίγουρη πως η γιαγιά της είναι μια ιδιοφυΐα. Έτοιμη για όλα προκειμένου να διασκεδάσει ή να προστατεύσει την εγγονή της. Ακόμη και να διαρρήξει τον ζωολογικό κήπο, να πυροβολήσει με πέιντμπολ ή να φλερτάρει αστυνομικούς. Είναι όχι μόνο η καλύτερη, αλλά και η μοναδική φίλη της Έλσας.
Τα βράδια η Έλσα βρίσκει καταφύγιο στις ιστορίες που πλάθει η γιαγιά της για τα έξι φανταστικά βασίλεια, εκεί όπου κανείς δεν είναι υποχρεωμένος να συμπεριφέρεται φυσιολογικά.
Όλα αυτά σταματούν ξαφνικά, όταν η γιαγιά πεθαίνει. Έχει αφήσει όμως πίσω της το πιο συναρπαστικό κυνήγι θησαυρού για την Έλσα: ένα σωρό επιστολές, τις οποίες θα πρέπει να παραδώσει στους αποδέκτες τους, ανθρώπους με τους οποίους η γιαγιά είχε συγκρουστεί.
Έτσι ξεκινάει η μεγάλη περιπέτεια της Έλσας, χάρη στην οποία θα ανακαλύψει την αλήθεια που κρυβόταν πίσω από τα παραμύθια της γιαγιάς, μιας γυναίκας που πραγματικά δεν έμοιαζε με καμία άλλη.

Η Σχολή Γυναικείας Μορφώσεως, που αργότερα της είχαν δώσει οι ιδιοκτήτες τον πομπώδη τίτλο Ακαδημία Γυναικείας Μορφώσεως, δεν ήταν ούτε ανώτερη ούτε μέση ούτε καν παιδεία. Ήταν μια κερδοφόρα επιχείρηση, που δημιούργησαν στη δεκαετία του ’20, με πελατεία κακομαθημένα πλουσιοκόριτσα που οι γονείς τους τα προόριζαν για νυφοπάζαρα περιωπής.
Διδάσκονταν σ’ αυτή την ακαδημία ό,τι χρειάζονταν τα κορίτσια της «καλής τάξης» – γαλλικά, αγγλικά, πιάνο, χορό, ζωγραφική, λίγα πασαλείμματα ελληνικής και ξένης λογοτεχνίας, ιστορία της Τέχνης, γυμναστική, υγιεινή, κεντήματα και μαθήματα μαγειρικής, «Πώς να ικανοποιείτε τον στόμαχον του μέλλοντος συζύγου με γαργαλιστικά εδέσματα…», όπως έλεγε και η στρουμπουλή καθηγήτρια των οικοκυρικών κυρία Φούλα.

Μια άγρια νύχτα του χειμώνα, σ’ ένα ερημικό ορεινό χωριό, μια νεαρή γυναίκα διαπράττει αποτρόπαιο έγκλημα. Με δαιμονικό σχέδιο καλύπτει το φόνο και μπαίνει σε δρόμο χωρίς επιστροφή. Λίγα χρόνια μετά, ένας μάρτυρας βλέπει μια λεπτή σιλουέτα να σκάβει βαθιά στο σκοτάδι και το αίμα του παγώνει…

Ένα μυθιστόρημα για τον ερωτισμό της εφηβείας και την έλξη προς το όμοιο, για τη σεξουαλική αποχαλίνωση και την έκσταση της υποταγής, για τον κίνδυνο της γλώσσας και το καταφύγιο της σιωπής, για τον αφηγηματικό οίστρο και την τροφή του, για τις μικρές αγριότητες των καθημερινών ιστοριών με φόντο τις μεγάλες θηριωδίες της Ιστορίας. Ένα μυθιστόρημα για τα όρια ανάμεσα στον άνθρωπο και το ζώο και την υπέρβασή τους, μια ωδή στο θηρίο και στο θήραμα που σπαράσσονται μέσα μας.

Τα στραβάδια δεν ήταν ούτε πέντε ώρες παντρεμένα όταν έγινε το κακό.
Η άλλη δεν ήθελε να κερατώσει τον άντρα της, ειλικρινά.
Ο Αντώνης ήλπιζε σε τρίο αλλά έγινε μακελειό και η 50άρα ήλπιζε για σεξ με τον 30άρη στον πάγκο της κουζίνας.
Ένας ανύποπτος ξύπνησε με σπασμένο κεφάλι στο νοσοκομείο κι ένας άλλος πήγε σε παιδικό πάρτι κι έφυγε με το στρινγκ.
Μια άλλη άφησε τα λουκάνικα να περιμένουν κι ένας οικογενειάρχης βρέθηκε να κυνηγάει ένα σορτσάκι στην Αμφίπολη.
Η δε Κατερίνα θα έτρωγε παρέα με τον Βαρουφάκη αλλά της την έπεσαν οι νουτέλες στο σούπερ μάρκετ.

Δεκατέσσερις σύντομες ιστορίες με πρωταγωνιστή την πολυγαμικότητα της ανθρώπινης φύσης.

Είκοσι μία ιστορίες, γραμμένες άλλοτε με πλάγιο και άλλοτε με ευθύ τρόπο, άλλοτε σε λίγες αράδες κι άλλοτε σε λίγες σελίδες, αναπτύσσονται με τη μορφή χρονολογίου και βιογραφικού, και χωρίς να ανήκουν στο αστυνομικό δελτίο είναι οι ιστορίες καθημερινών ανθρώπων στη ρήξη τους με την κανονικότητα που τις συγκροτεί. Γιατί οι ιστορίες γράφονται ακριβώς στα σημεία αυτών των ρήξεων. Αυτά συνιστούν τα γεγονότα, από τις μικρο-ιστορίες μέχρι τη μεγάλη Ιστορία, αυτά είναι τα συμβάντα που κινητοποιούν και παρασύρουν την αδρανή ύλη της ζωής.

Ένας πατέρας και τα πέντε παιδιά του – τέσσερα αγόρια και ένα κορίτσι – μαστορεύουν το κιβούρι της πεθαμένης γυναίκας του και μητέρας τους για να το μεταφέρουν από τη μια άκρη στην άλλη της επαρχίας Γιοκναπατάουφα του Αμερικάνικου Νότου, μέσα από χίλιες περιπέτειες, κινδύνους και κωμικοτραγικά περιστατικά, όπου η βρωμιά και η απανθρωπιά που συγκλόνιζαν το Νότο δίνονται ανάγλυφα.

Αν πάρεις δέκα σκυλιά και πας και τ’ αφήσεις σ’ έναν αγριότοπο, σε μια ερημιά απ’ όπου δεν περνάει ψυχή ζώσα, τα σκυλιά αυτά μέσα σε λίγες εβδομάδες θα ξαναγίνουν λύκοι…

Με την ανεξιχνίαστη περιστροφή που θα ακολουθούσε ένα ηλιοτρόπιο της νύχτας, η τέχνη της Ζ.Ζ. –επαληθευμένη χαρμόσυνα σε αυτό το τρίτο της βιβλίο, που είναι και το πρώτο της μυθιστόρημα– αποδεικνύει ότι μπορεί κανείς να γράφει σαν να προσπαθεί να λύσει τα μάγια του κόσμου ή σαν να ξορκίζει τη λύση τους.

Δώδεκα γυναίκες που ζουν στη Βρετανία, οι περισσότερες μαύρες ή μιγάδες, κάθε ηλικίας, πλούσιες και φτωχές, με διαφορετικούς χαρακτήρες και σεξουαλικούς προσανατολισμούς, έχουν βιώσει από μικρή ηλικία τις κοινωνικές διακρίσεις, τη ρατσιστική συμπεριφορά και τις καθημερινές δυσκολίες. Οι ιστορίες τους για τους φίλους, την οικογένεια, τους εραστές και τις ερωμένες πλέκονται πάνω στην αναζήτηση ενός καλύτερου μέλλοντος σε μια διαρκώς μεταβαλλόμενη πολυεθνική κοινωνία.

Το ΛΑΓΕ ΤΡΕΞΕ είναι πρώτο μυθιστόρημα της βραβευμένης τετραλογίας του Τζον Απντάικ με πρωταγωνιστή τον «Λαγό» Άνγκστρομ. Κυκλοφορεί στη σειρά εκδόσεις Οξύ – ΞΕΝΟΙ ΛΟΓΟΤΕΧΝΕΣ με Επίμετρο της Σώτης Τριανταφύλλου.

H σπουδαιότερη λογοτεχνική παρακαταθήκη του πολυβραβευμένου αμερικανού λογοτέχνη Τζον Απντάικ θεωρείται ως σήμερα ο χαρακτήρας του «Λαγού» Άνγκστρομ στη σειρά The Rabbit series. Μια τετραλογία που τον παρακολουθεί σε διαφορετικά στάδια της ζωής του. Από το 1961 στο Λαγέ Τρέξε ως το 1990 στο Ο Λαγός αναπαύεται. Ο 3ος τίτλος της σειράς Ο Λαγός έχει λεφτά και ο 4ος Ο Λαγός αναπαύεται, τιμήθηκαν με βραβείο Πούλιτζερ. Το 2010, το περιοδικό Time συμπεριέλαβε το Λαγέ Τρέξε στα εκατό καλύτερα μυθιστορήματα των τελευταίων εκατό χρόνων.

Στο πρώτο μυθιστόρημα της τετραλογίας, διακρίνονται η επίπλαστη ευτυχία, η δίψα για ζωή, το ανεξιχνίαστο υπαρξιακό αδιέξοδο. Αλλά και οι ακατανίκητες τάσεις φυγής του αρχετυπικού «μέσου Αμερικανού» της δεκαετίας του ’50.

«Πόλεμοι και ξανά πόλεμοι! Τι στο καλό θα βγάλει η μαγκούφα η εποχή μας και κοιλοπονάει τόσο άγρια;»
Μπήκε το κακό με τους Βαλκανικούς Πολέμους και άργησε να βγει. Χρόνια σπαρμένα με θυσίες, πολέμους και νεκρούς. Η Μικρασιατική εκστρατεία και η καταστροφή.
Η ιστορία του Μανώλη Αξιώτη, Μικρασιάτη αγρότη από τον Κιρκιντζέ. Άνθρωπος του μόχθου, δεμένος με τον τόπο του, το πατρικό του σπίτι, τους χωριανούς του. Ο άντρας που πάλεψε με κορμί και με ψυχή.
Στο Αμελέ Ταμπουρού, τα Τάγματα Εργασίας της Άγκυρας, το 1915.
Στο μέτωπο του Αφιόν Καραχισάρ το 1922.
Μια λεύτερη πατρίδα ονειρευόταν καθώς έσφιγγε τα δόντια και έλεγε:
«Ώρα μάχης, Αξιώτη, ώρα θυσίας. Δεν έχεις ελόγου σου κανένα πάρε δώσε με την πολιτική. Το χρέος σου κάνεις».
Γνώρισε κακουχίες και στερήσεις, είδε βασανιστήρια και θανάτους, έζησε την αιχμαλωσία και την προσφυγιά, για να συλλογιστεί:
«Θηρίο είν’ ο άνθρωπος!»

Με βλέπεις;

Προσπαθώ να με βρω σε ασπρόμαυρες φωτογραφίες, μαθαίνω ξανά την πόλη, ανακαλύπτω νέους θορύβους, βλέπω εφιάλτες, τρέμω τον θάνατο, χάνω το θάρρος μου και το ξαναβρίσκω, άλλοτε βουλιάζω στην αδράνεια κι άλλοτε στύβω την πέτρα, κάνω όνειρα, ελπίζω.

H ιστορία διαθέτει ναυτικό φυλλάδιο και ταξιδεύει επί μία εικοσαετία μεταφέροντας θαλασσοφαγωμένους άντρες και θαλασσοφαγωμένες γυναίκες στους μεγάλους ή ασήμαντους πλόες της ζωής, από τη Σουραμπάγια στα βυσσινοχώραφα της Άνδρου…

H ιστορία μιας φανταστικής οικογένειας, που ξεκινά το 1878 στην οθωμανική Kρήτη για να σταματήσει το 1978 μετά το τέλος της δικτατορίας, η πριν τον Έβανς ανακάλυψη της Kνωσού από Kρήτα αρχαιολόγο, η αναζήτηση μιας γυναίκας εξαφανισμένης σε σφαγή, μια δολοφονία όπου το πολιτικό έγκλημα αγγίζει τη βεντέτα, το χρονικό μιας πόλης και μιας ορεινής περιοχής της νήσου κατά τον εικοστό αιώνα, αυτά κυρίως ξετυλίγουν τον μίτο τους στον Aιώνα των Λαβυρίνθων.

Υπάρχει μέσα μας ένα μικρό παιδί. Όσο μεγαλώνουμε, το μασκαρεύουμε. Του αλλάζουμε το πρόσωπο και του δίνουμε μία όψη και μια μορφή που εξυπηρετεί τους ρόλους που καλούμαστε να υποδυθούμε στο θέατρο του κόσμου. Έρχονται όμως στιγμές που το βουβό παιδί θέλει να μιλήσει. Να διαμαρτυρηθεί για τα δικά του όνειρα. Τότε κλαίει. Και οι μπογιές αρχίζουν να ξεβάφουν. Και όταν, καλή μου, ξεβάφουν οι μπογιές ή σε λερώνουν ή σε λυτρώνουν.

ΜΜ Δάσκαλε, μου ζήτησε ο δημιουργός μας να γράψουμε κάτι για το οπισθόφυλλο του βιβλίου. Έτσι γίνεται, λέει, με όλα τα βιβλία, το απαιτούν οι εκδότες.

ΜΔ Ωραία, εσύ, που έχεις το ψώνιο του συγγραφέα, σκάρωσε κάτι, και το συζητάμε.

ΜΜ Εγώ, δάσκαλε, θα έλεγα τα εξής:

Κυρίες και κύριοι, ο Μαθητής και ο Δάσκαλος κου–

ΜΔ Ο δάσκαλος και ο μαθητής.

ΜΜ Οκέι…

Ο Δάσκαλος και ο Μαθητής κουβεντιάζουν. Κι όσο κουβεντιάζουν, λύνονται ένας ένας οι γρίφοι, και αποκαλύπτονται τα μυστήρια του άπειρου σύμπαντος, της αιώνιας δημιουργικής ψυχής και της ανθρώπινης βλακείας.