POETRY

“Οι συγγράφεις και οι αναγνώστες συγκροτούν,άτυπα,μια προσωπική ανθολογία κειμένων,ποίησης και πεζογραφίας συνήθως,που αγαπούν και ξεχωρίζουν.Τα κριτήρια δεν είναι πάντα ποιοτικά.
Αυτή η ανθολογία εμπλουτίζεται αλλά και αποψιλώνεται καθώς περνούν τα χρόνια.Βιβλία και συγγραφείς εμφανίζονται και εξαφανίζονται,αλλά πάντοτε παραμένει ένα σταθερό σώμα που δεν το αγγίζουν οι προσθαφαιρέσεις.Αυτό το σώμα,στην περίπτωσή μου τουλάχιστον,αποτελείται από κείμενα,που με συγκίνησαν,με τάραξαν,με συγκλόνισαν αλλά κυρίως με έκαναν να ζηλέψω.Αυτά είναι τα κείμενα που θα ήθελα να είχα γράψει.”

H Μαρία Πολυδούρη έχει από καιρό περάσει στην περιοχή του λογοτεχνικού μύθου: είναι το σύμβολο της πρόωρα χαμένης ομορφιάς και του μοιραίου έρωτα, της παράφορης νεότητας και της αυθεντικής ποιητικής κατάθεσης.
Στη νέα έκδοση των “Ποιημάτων”, εμπλουτισμένης με ανέκδοτα έργα που ανακαλύφθηκαν πρόσφατα σε ιδιωτικά αρχεία ή ελάνθαναν δημοσιευμένα σε δυσεύρετα έντυπα, συγκεντρώνονται όλα τα ευρισκόμενα ποιήματά της και πλαισιώνονται συστηματικά με φιλολογικά σχόλια. Η μελέτη “Μαρία Πολυδούρη” ή “τα ρόδα του αίματος”, που περιλαμβάνεται στο επίμετρο του τόμου, αναδεικνύει τους βασικούς άξονες του έργου της, τη σχέση με την ευρωπαϊκή και την ελληνική λογοτεχνική παράδοση καθώς και τις περιπέτειες της πρόσληψής του. Ένα κρίσιμο ζήτημα, στο οποίο εστιάζει η εργασία της επιμελήτριας του τόμου Χριστίνας Ντουνιά, είναι αν -και σε ποιο βαθμό- η ποίηση της Πολυδούρη μπορεί να διαβαστεί, όχι σαν μνημείο του παρελθόντος, αλλά σαν μια σύγχρονη, ζωντανή τέχνη.

Στην αρχή το φως και η ώρα η πρώτη
που τα χείλη ακόμη στον πηλό
δοκιμάζουν τα πράγματα του κόσμου
Αίμα πράσινο και βολβοί στη γη χρυσοί
Πανωραία στον ύπνο της άπλωσε και η θάλασσα
γάζες αιθέρος τις αλεύκαντες
κάτω απ’ τις χαρουπιές και τους μεγάλους όρθιους φοίνικες
Εκεί μόνος αντίκρισα
τον κόσμο
κλαίγοντας γοερά
Η ψυχή μου ζητούσε Σηματωρό και Κήρυκα
Είδα τότε θυμάμαι
τις τρεις Μαύρες Γυναίκες
να σηκώνουν τα χέρια κατά την Ανατολή
Χρυσωμένη τη ράχη τους και το νέφος που άφηναν
λίγο-λίγο σβήνοντας δεξιά
[…]
[Από την έκδοση]

“…Άκου, άκου
Ποιος μιλεί στα νερά και ποιος κλαίει ― ακούς;
Ποιος γυρεύει τον άλλο, ποιος φωνάζει ― ακούς;
Είμ’ εγώ που φωνάζω κι είμ’ εγώ που κλαίω, μ’ ακούς
Σ’ αγαπώ, σ’ αγαπώ, μ’ ακούς.”

“Το φως που καίει”, όπως συλλαμβάνεται στην πρώτη έκδοση και όπως τεχνικότερα αναμορφώνεται στη δεύτερη, έχει εξωτερικά το χαρακτήρα ενός συνθέματος. Είναι σύνθεμα και όχι σύνθεση οργανική και ενιαία, καθώς φαίνεται από τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του: απαρτίζεται από αυτοτελή ποιήματα ή λόγους, που αναφέρονται θεματικά σε διαφορετικά επίπεδα και χρόνους και εκφράζεται εναλλακτικά με δύο γλώσσες. Με άλλα λόγια, συνοικονομούνται στην πνευματική σκευή του τα αντίθετα: ο χριστιανικός και ο αρχαίος μύθος, ο συμβολισμός και ο ρεαλισμός, ο ποιητικός και ο πεζός συνάμα λόγος. Συνοικονομούνται προπαντός ο λυρισμός και η σάτιρα.

Την 4η Ιουλίου 1855 -εβδομήντα εννέα χρόνια μετά τη διακήρυξη της ανεξαρτησίας της Αμερικής- κυκλοφορεί η ποιητική συλλογή Φύλλα χλόης. Πρόκειται για έναν λεπτό τόμο, που στο εξώφυλλό του απεικονίζει έναν νέο άντρα με εργατικά ρούχα, σηκωμένα τα μανίκια του πουκαμίσου και το χέρι στην τσέπη του παντελονιού. Ούτε στο εξώφυλλο ούτε στη ράχη του βιβλίου εμφανίζεται το όνομα του συγγραφέα.
Δεν ξενίζει τον αναγνώστη μόνο το πορτρέτο του ρωμαλέου άντρα, που δεν θυμίζει καθόλου ποιητή, αλλά και η εντύπωση που προκαλεί το ίδιο το βιβλίο στο άνοιγμά του: οι μακροπερίοδοι στίχοι και οι διασκελισμοί, οι ανισοσύλλαβοι στίχοι, η παρατακτική σύνδεση, η υιοθέτηση του καθημερινού λόγου, η ακανόνιστη στίξη, η απουσία μέτρου και ομοιοκαταληξίας έρχονται σε αντίθεση με την παραδοσιακή ποιητική φόρμα. Πέραν της μορφολογικής ρήξης με την παράδοση, οι απροκάλυπτες αναφορές στο γυναικείο και στο αντρικό σώμα και οι σαφείς υπαινιγμοί στον έρωτα σκανδαλίζουν τον αναγνώστη της εποχής. Ιδιαίτερη εντύπωση κάνει το πρώτο από τα δώδεκα ποιήματα που περιλαμβάνονται στην αρχική έκδοση των Φύλλων χλόης, το οποίο αργότερα θα λάβει τον τίτλο “Το τραγούδι του εαυτού μου”. […]