ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

Αυτοί που έχουν χαθεί: ένα από τα πιο αινιγματικά κείμενα του Σάμιουελ Μπέκετ.
Ένας αποστασιοποιημένος αφηγητής παρουσιάζει έναν κόσμο σε αφαίρεση. Στο εσωτερικό ενός κυλίνδρου χωρίς ανοίγματα, άνθρωποι όλων των ηλικιών σε αναζήτηση του ιδανικού πλάσματος, της απόλυτης ιδέας. Ο Μπέκετ αποπειράται να προσεγγίσει βεβαιότητες μέσα από τους νόμους της μυθοπλασίας και πέρα από το μυστήριο της πραγματικότητας. Ωστόσο, αυτός ο κατασκευασμένος κόσμος του καταλήγει να είναι κάθε άλλο παρά λογικός και συνεκτικός: η παρωδία της λογικής, η ειρωνεία, τα κατάλοιπα ενός επείγοντος ρομαντισμού. Μια μικρογραφία της ανθρώπινης ιστορίας, μια θεωρία για την ιστορία και το πεπρωμένο της ανθρωπότητας. Ένα κείμενο ανάμεσα στην πρόζα και το θέατρο, μια σπάνια απόπειρα να συμφιλιωθεί η πραγματικότητα με τη λογική ενός επινοημένου κόσμου και μιας φανταστικής αρχιτεκτονικής μέσω της μυθοπλασίας.
Ο κόσμος που παρουσιάζεται ή που σκηνοθετείται εδώ, μακριά από κάθε ρεαλιστικό τρόπο, παραμένει ευδιάκριτος για τον αναγνώστη. Είναι ο ορατός και ο αόρατος κόσμος μας. Και είναι συγκλονιστικός.

Στα δέκα διηγήματα αυτού του βιβλίου, οι ήρωες είναι αφομοιωμένοι από τον αυτοματισμό και την επαναληπτικότητα της εργασίας. Ένας εντατικός εσωτερικός ρυθμός διέπει την κίνηση του σώματος και του νου, και αποτυπώνεται στη γλώσσα των αφηγητών. Όμως η μηχανική ροή και η μοναχικότητα της εργασίας οδηγούν τους ήρωες σε μια στιγμή συνειδητοποίησης, καθώς ένα εξωτερικό ερέθισμα τους ωθεί σε μια φευγαλέα κατανόηση του ρόλου, της θέσης και του εαυτού τους. Μέσα από μια ακριβή καταγραφή της πραγματικότητας, που υιοθετεί το ρυθμό και την ιδιόλεκτο του κάθε επαγγέλματος, τα Αυτόματα προσφέρουν μια πιστή εικόνα της κοινωνικής ζωής, αλλά και ένα σημείο φυγής.

Τρεις γενιές ζωγράφων στη μαοϊκή Κίνα. Ο παππούς, αγρότης σε ένα απομονωμένο χωριό στους πρόποδες των Ιμα­λαΐων, ερασιτέχνης ζωγράφος κλασικότροπης τεχνοτροπίας, μεταδίδει στον γιο του τον Κιγουάι το πάθος για τη ζω­γραφική. Ο Κιγουάι, παρά τις παρακλήσεις της μητέρας του, ζωγραφίζει από το πρωί ώς το βράδυ στην αγορά του Για’αν, στα σκιερά μονοπάτια του Σετσουάν, στους αγρούς, αλλά και στο σχολείο. Η ζωή είναι σκληρή, η κολεκτι­βοποίηση της γης βρίσκεται στο αποκορύφωμά της, η πείνα αποδεκατίζει τους χωρικούς, οι αρχέγονες παραδόσεις τίθενται υπό διωγμό από τη βίαιη Πολιτιστική Επανάσταση…

Στην Ισπανία του 15ου αιώνα, η νεαρή χωρική Μαρία Ρεγγίνα Σίλβα καταριέται τον άρχοντα του τόπου της κόμη Ραφαέλ Μιγκέλ Ρέγιες να ζει αιώνια στα σκοτάδια. Και η κατάρα της, διαπερνώντας τα τείχη του χρόνου, καταδικάζει όσους είναι γραφτό να αγαπηθούν να καίγονται στις φλόγες του μίσους.

Πέντε αιώνες αργότερα, ξενιστές των ψυχών που δε γαλήνεψαν ποτέ είναι πλέον ο διάσημος συνθέτης Ραφαέλ Κορμανός και η ζωγράφος Ρεγγίνα Ζελιώτη. Στις νότες του, το μόνο φως που γνώρισε από μικρό παιδί.

Στον καμβά της, οι μόνες στιγμές αληθινής γαλήνης. Οι δυο τους είναι καταδικασμένοι να συγκρουστούν.

Η μοίρα τούς θέλει εχθρούς, αλλά η ανάγκη τους για λύτρωση συνοδοιπόρους. Και, καθώς τα δάχτυλα γητεύουν τα πλήκτρα, καθώς η καρδιά αψηφά το πεπρωμένο και ο πόλεμος μαίνεται μέσα σε δάκρυα και αίμα, η αγάπη ψάχνει τον τρόπο για να συναντήσει το φως. Ο δρόμος είναι μακρύς, αφιλόξενος, δύσβατος, γραμμένος από αλύγιστο χέρι. Και η ζωή των δύο ηρώων μοιάζει με ανεξίτηλο λεκέ στου χρόνου το ριχτάρι. Τα εμπόδια, πολλά και συχνά ανυπέρβλητα, θέτουν φραγμούς στη λαχτάρα τους για λύτρωση.

Θα τα καταφέρουν; Θα συνεχίσουν να είναι οι τελευταίοι κρίκοι στην αλυσίδα του μίσους, που τους κρατά αιχμάλωτους σε ένα βαθύ, ατέλειωτο σκοτάδι, ή θα σπάσουν τα δεσμά και θα αντικρίσουν τον ήλιο; Θα πάψει επιτέλους η νύχτα να φαντάζει αιώνια πια;

“Έχουμε την ευθύνη για όλα όσα συμβαίνουν σε τούτο τον κόσμο. Με τη δύναμη της αγάπης μας, της θέλησής μας, μπορούμε να αλλάξουμε το πεπρωμένο μας, καθώς και το πεπρωμένο πολλών ανθρώπων”.

Ο ήρωας των Βαλκυριών είναι ένας άνθρωπος που θέλει να αλλάξει τη ζωή του και να ακολουθήσει ένα όνειρο: να πάει στην έρημο Μοχάβη για να βρει το φύλακα άγγελό του και να γνωρίσει επιτέλους σε βάθος τον εαυτό του και τον κόσμο γύρω του. Ο Πάουλο ξέρει ότι η έρημος δεν είναι τόσο άνυδρη και άδεια όσο φαίνεται. Κρύβει την ευκαιρία για νέες, μαγευτικές συναντήσεις, όπως του έχει πει ο Δάσκαλός του, ο Ζ. Μακριά από το χάος του κόσμου ζουν ένας νεαρός Δάσκαλος της Παράδοσης και μια ομάδα πολεμιστριών, οι Βαλκυρίες, που διασχίζουν την έρημο καβάλα στ’ άλογά τους και θα βοηθήσουν τον Πάουλο να πετύχει το στόχο του.

Υπάρχουν κάποιοι που περπατούν στο κάστρο της ζωής τους προσπαθώντας να μην τους κοστίσει τίποτα, και δεν μπορούν να το ευχαριστηθούν. Υπάρχουν άλλοι που βιάζονται τόσο να φτάσουν νωρίς, που χάνουν τα πάντα χωρίς κι αυτοί να ευχαριστηθούν τίποτα. Κάποιοι λίγοι μαθαίνονυ αυτό το μάθημα και παίρνουν το χρόνο τους για κάθε διαδρομή. Ανακαλύπτουν και απολαμβάνουν την κάθε γωνιά, το κάθε βήμα. Ξέρουν πως δε θα είναι δωρεάν, αλλά καταλαβαίνουν ότι το κόστος τού να ζεις, αξίζει τον κόπο.>>
Ο Χοντρός έμεινε σιωπηλός κι εγώ σηκώθηκα για να φύγω. Όταν φτάσαμε στην πόρτα, μου είπε ακόμα: <<'Ασε τα πράγματα να συμβαίνουν, το καθένα στον καιρό του, και μην προσπαθείς ποτέ να σπρώξεις το ποτάμι...>>

Μια συλλογή δοκιμίων πάνω σε διάφορα θέματα από μια από τις πιο δυνατές πένες της παγκόσμιας λογοτεχνίας.

«Αντίο, μπαμπά.»

«Από μένα, μπαμπά, ποτέ δε δέχτηκες τίποτα που να μην ήταν τσάμπα ή μικρής αξίας. Ποτέ δεν έμαθες να παίρνεις. Δεν άντεχες την ιδέα να έχεις ανάγκη τον άλλον. Μπαμπά, νιώθω πως είναι πολύ αργά πια για σένα. Νιώθω πως είναι πολύ αργά πια για να περιμένω να μου μάθεις να δέχομαι. Αλλά δεν είναι αργά για μένα, μπαμπά. Θέλω να μάθω να παίρνω, θέλω να μάθω ν’ αφήνω τους άλλους να με στηρίζουν. Θέλω να μάθω να έχω ταίρι, μπαμπά. Όχι παιδί: ταίρι! Κι όσο για σένα, μπαμπά, δε θα καθίσω να περιμένω πότε θα μάθεις να παίρνεις. Σήμερα μεγάλωσα, μπαμπά… Ίσως από σήμερα να είμαι το πρώην παιδί σου.» (σελ. 222)

«Φαντάζομαι πως γράφω σε κάποια παλιά ασθενή μου, την Κλαούντια, όπως λένε και την κόρη μου… Και ίσως αυτή η Κλαούντια να είναι στην πραγματικότητα η Κλαούντια που θα γίνει η κόρη μου σε λίγα χρόνια…»

Ο χαράκτης Φώτης Βάρθης, εμπνεόμενος από τις παραλογές, φιλοτέχνησε εννιά χαρακτικά έργα που μιλούν για τις εκφάνσεις του γυναικείου πόνου. Τα αρχετυπικά μοτίβα της θυσίας, του αποχωρισμού, της κακοποίησης, της βίας, της προσμονής, τοποθετούνται σε ένα άχρονο και άτοπο εικαστικό περιβάλλον, που διατηρεί την ένταση και το λυρισμό του δημοτικού τραγουδιού, με αναφορά στο αφηγηματικό στοιχείο των παραλογών.

Ο Χρυσόστομος Τσαπραΐλης κλήθηκε να διηγηθεί εκ νέου τις ιστορίες αυτές, έχοντας όμως πλέον ως αφετηρία τα χαρακτικά και όχι τα δημοτικά τραγούδια. Δημιούργησε έτσι μια σειρά εννιά ιστοριών που συνομιλούν με το έργο του Βάρθη, αλλά αποδίδουν τη δική του προσέγγιση στον γυναικείο πόνο.

Ο Περικλής Κοροβέσης με αχαλίνωτο και ενίοτε μαύρο χιούμορ ακολουθεί τον ήρωά του που βρίσκεται εγκλωβισμένος με άπιαστα αντικείμενα του πόθου στις παραλίες της Κεφαλονιάς. Κάθε του κίνηση έχει το βάρος της προσδοκίας και το σπέρμα της αποτυχίας. Κι αυτός, οικείος και αξιαγάπητος αυτοσαρκάζεται ανηλεώς.

Κι αν η Παναγία ήταν Ελληνίδα μάνα;

Η Δέσποινα έχασε τον γιο της –τριάντα τριών χρονώ παλικάρι, από μιαν αποκοτιά, μια φτυσιά στα μούτρα της Χούντας– κι έχει γυρίσει την πλάτη στον θρύλο που ξεπήδησε απ’ τον χαμό του: τι να την κάνει τη λατρεία του κόσμου, τους οπαδούς και τους πιστούς, όταν το παιδί της είναι μες στο χώμα;

Κι έτσι επιστρέφει με τον νου στο μόνο καταφύγιο –στο παρελθόν– και ξαναζεί τα πάθη και τα λάθη της: το ακριτικό χωριό και τους γέρους γονείς της, το μωρό στα σπλάχνα της, με τον ανομολόγητο πατέρα, τον ξενιτεμό στην Αθήνα, στο αρχοντικό της Δεξαμενής. Από ψυχοκόρη αφέντρα και κυρά, γυναίκα του καλόκαρδου Σήφη, σύντροφος και στήριγμα στα μαύρα χρόνια της κατεχόμενης Κρήτης – μα πάνω απ’ όλα, μάνα του Χρήστου.

Τα μικρο-διηγήματα των Διαδοχικών ασυνεχειών επικοινωνούν, δρασκελίζοντας το ένα
στην ονειρική –ή, συχνότερα, εφιαλτική– περιοχή του άλλου. Το καθένα από αυτά αποτελεί
έναν μικρόκοσμο, μια νησίδα, που μπορεί να ορίζεται από τα όρια μιας γυάλας ή ενός
μπουκαλιού, δημιουργώντας μια αίσθηση εγκλωβισμού πότε ζοφερού και πότε
προστατευτικού. Την ίδια στιγμή, οι μικρόκοσμοι αυτοί ενώνονται με νήματα εσωτερικά
αλλά και νήματα διακειμενικά, που «σπάνε τη γυάλα» με κρότο και επιτρέπουν πολλαπλές
αναγνώσεις. Με τον τρόπο αυτό, οι Διαδοχικές ασυνέχειες δικαιώνουν τόσο τον τίτλο τους
όσο και την ειδολογική ταυτότητά τους.

Δύο καλλιτέχνες από διαφορετικές χώρες και διαφορετικές γενιές, ο Άγγλος σκηνοθέτης Κεν Λόουτς και ο Γάλλος συγγραφέας Εντουάρ Λουί, συζητούν για τον κινηματογράφο, τη λογοτεχνία και την πολιτική. Πώς μπορεί η τέχνη να προσεγγίσει το ζήτημα της ταξικής βίας και ποιος είναι ο ρόλος της αριστεράς όταν οι πιο ευάλωτοι στρέφονται προς την άκρα δεξιά; Ο Κεν Λόουτς και ο Εντουάρ Λουί, παρά τις διακριτές και ενίοτε αντιθετικές πορείες και εμπειρίες τους, προσφέρουν μια εξαιρετικά γόνιμη συνομιλία που υπερβαίνει την απλή σύγκρουση ανάμεσα στον εργατισμό και την πολιτική ταυτοτήτων, προς την κατεύθυνση μιας αισθητικής του πολιτικού αγώνα.
Την έκδοση συνοδεύει επίμετρο του Θανάση Καμπαγιάννη.

Η συγγραφέας Στέργια Κάββαλου στην ποιητική της συλλογή «δρόμος από γάλα».

Το χρυσό αυγό ράγισε. Όλες οι οντότητες περίμεναν να δουν τη μεγάλη γέννηση της ανθρώπινης φυλής. Σύμφωνα με τις πηγές του Ουρανού, σήμερα 29 Ιουλίου… έτος μιας πεπερασμένης εποχής γεννιέται ένα θείο θνητό πλάσμα, που θα διανύσει το ταξίδι του για κάποιους αιώνες, και θα σπείρει το μελλοντικό σπόρο της ανθρωπότητας. Αυτή η ψυχή ξέρει ότι θα περιπλανηθεί, θα αλλάξει οχήματα αρκετές φορές. Έχει προβλεφθεί να πονέσει, να κυβερνήσει, να πεινάσει, να αγαπήσει…

Η Hannah Kent μέσα από τις περιγραφές της Βορείου Ισλανδίας, όπου κάθε μέρα είναι μια μάχη για την επιβίωση, θέτει ένα καίριο ερώτημα: πως μπορεί μια γυναίκα να αντέξει όταν η ζωή της εξαρτάται από τις ιστορίες των άλλων.